Сумная вестка з Кліўленда (ЗША) на нейкае імгненне зацьміла нават жах і боль, выкліканыя трывожнымі падзеямі, якія Беларусь зараз перажывае разам з усім светам.

Не стала Ірэны Каляды-Смірновай, адной з тых людзей, чые імёны прынята згадваць дробнымі літарамі ў някідкіх радках з падзякамі за спрыянне і дапамогу. Што праўда, з’яўленне ў такой зацемцы прозвішча спадарыні Ірэны або назвы дабрачыннага фонду „Ethnic voice of America“, якім яна кіравала, зазвычай азначала, што без гэтай дапамогі такі надпіс папросту б не было на чым пакінуць. Сабраць поўную калекцыю кніг (мастацкіх, перакладных, метадычных) і музычных запісаў, выдадзеных з удзелам Ірэны Каляды-Смірновай, бадай што немагчыма, бо на нейкім этапе згубіуся сэнс весці іх падлік.

Але мецэнацтвам і падтрымкай беларускай культуры дзейнасць спадарыні Ірэны не абмяжоўвалася, таму вялікая колькасць беларусаў носіць словы падзякі да яе ў сваіх сэрцах. І ўжо тыя літары, што на сэрцах, ззяюць золатам. Арганізацыя аздараўленчага адпачынку ў краінах Еўропы для дзясяткаў тысяч беларускіх дзяцей, якія пацярпелі ад Чарнобыльскай катастрофы, для сіротаў і малазабяспечаных. Адрасная дапамога асобным сем’ям, цяжкахворым дзецям і дзіцячым дамам. Арганізацыя паставак медыкаментаў і рэчаў для бальніц. Хто ведае, колькі беларусаў нават не здагадваюцца пра ўдзел Ірэны Каляды-Смірновай ў сваім лёсе?

Што да лёсу самой спадарыні Ірэны, якая нарадзілася ў вёсцы Падкасоўе наваградскага раёна, то ён хаця і быў у агульных рысах падобны да лёсу паваенных беларускіх эмігрантаў, усё ж меў і адметныя драматычныя старонкі. Ранняя смерць бацькі ад сухотаў у 1937-м, канфіскацыя маёмасці ў маці, Клаўдзіі Каляды, у 1939-м. Вайна, якую маленькая Ірэна заспела чатырохгадовай. У 1944-м яна трапіла разам з маці ў Нямеччыну, у працоўныя лагеры. Там яе маці, скарыстаўшыся з таго, што на момант вызвалення апынулася ў амерыканскім сектары, і не маючы сумневу, што па вяртанні на Радзіму не ўдасца абмінуць пакарання Сібір’ю, прыняла рашэнне выехаць ў Кліўленд. На эміграцыі яна стала адной з найбольш заўважных актывістак беларускай дыяспары. Сама ж Ірэна, ахвяраваўшы марай пра артыстычную кар’еру, працавала эканамістам.

Прыехаўшы ў Беларусь у 1992 годзе, Ірэна Каляда хутка асіліла шок ад эканамічнага становішча краіны і наступстваў Чарнобыльскай трагедыі. Але да канца жыцця баялася не вытрымаць убачыць, як губляецца беларускасць у самой Беларусі.

Супраца Ірэны Каляды-Смірновай з ЗБС „Бацькаўшчына“ доўжылася больш за дваццаць гадоў. Пры падтрымцы фонду „Ethnic voice of America“ Згуртаванне арганізавала аздараўленчы адпачынак для больш як тысячы дзяцей, выдала шмат выпускаў „Бібліятэкі Бацькаўшчыны“ (у тым ліку дакументальную біяграфію Быкава і дзённікі Барадуліна), змагло арганізаваць падтрымку маладых талентаў. У найбольш складныя для нашага Згуртавання часы яна была фактычна адзіным мецэнатам.

Падвойнае прозвішча гэтай жанчыны як быццам тлумачыла, як ёй стае часу і моцы, каб дапамагаць адразу абедзьвюм Бацькаўшчынам – Радзіме і аднайменнаму Згуртаванню, рабіць тое, што не пад сілу адному чалавеку. Але не да канца. Бо залатыя літары носяць на сэрцы таксама і амерыканскія дзеці і бацькі, якія зведалі яе падтрымку, а яшчэ ахвяры катастрофы ў Новым Арлеане. І хто ведае, колькі яшчэ людзей.

„Таму што мяне выхавала так мама... Бог даў мне такую магчымасць, я павінна дзяліцца з людзьмі“.

Сёння беларусы, як і дзясяткі гадоў таму, паміраюць ад маладаследаванай хваробы, у красавіцкіх зводках навінаў, як і тады, фігуруе Чарнобыль. І толькі горкая навіна з Кліўленда пра тое, што цяпер давядзецца змагацца без спадарыні Ірэны сведчыць пра тое, што беларуская гісторыя не спыніла рух.

Згуртаванне беларусаў свету “Бацькаўшчына” смуткуе і выказвае шчырыя спачуванні ўсім родным і блізкім спадарыні Ірэны Каляды-Смірновай.

Інфармацыйны цэнтр МГА „ЗБС „Бацькаўшчына“