Івонцы Сурвілле 85 гадоў!

З гэтай нагоды “Будзьма!” вырашыла успомніць складанае і захапляльнае жыццё і адданую дзейнасць беларускай патрыёткі, мастачкі і палітыка.


Савецкая пагроза, эміграцыя ў Данію і вучоба ў Сарбоне і Оксфардзе

Івонка Сурвілла нарадзілася ў 1936 годзе ў Стоўбцах. Яе бацька, які працаваў галоўным інжынерам на электрастанцыі ў Баранавічах, з прыходам савецкага войска ў Заходнюю Беларусь быў арыштаваны і прысуджаны да пяці гадоў высылкі ў Сібір. Але ў сувязі з пачаткам вайны ён здолеў збегчы (і ўнікнуць не толькі высылкі, але і расстрэлу). Таму ў 1944 годзе, калі ўзнікла новая пагроза з боку савецкіх уладаў, сям’я была вымушаная эміграваць: спачатку ва Усходнюю Прусію, а потым у Данію.

Дзякуючы мясцовым Івонка вывучыла дацкую, а сям’я здолела вытрымаць складаныя пасляваенныя гады. У Даніі бацька знайшоў працу, а Івонка хадзіла ў школу. Але больш працяглы перыяд яе жыцця — адзінаццаць гадоў — быў звязаны з Францыяй, куды сям’я пераехала ў 1948 годзе. У той перыяд у Францыі ўжо была вялікая беларуская супольнасць, існавала нацыянальнае згуртаванне “Хаўрус”, адбываліся беларускія службы, імпрэзы, працавала беларуская друкарня, рабіліся беларускія выданні (часопісы, газеты, календары) і нават маркі БНР. Менавіта ў Парыжы жыў прэзідэнт Рады БНР Мікола Абрамчык, пры якім бацька Івонкі пазней стаў міністрам фінансаў.


02-C81AF77F-628A-48AD-8BE4-56A5C1E082AA_w1000_s-800x600.jpg

З бацькамі ў Стоўпцах, 1937 г.


У Францыі Івонка Сурвілла скончыла школу і атрымала вышэйшую адукацыю: спачатку ў Вышэйшай мастацкай школе, а потым на гуманітарным факультэце ў Сарбоне (і нават паўтара месяца паспела павучыцца ў Оксфардзе). Яна актыўна ўдзельнічала ў беларускай справе, дапамагла сям’і пабудаваць уласны двухпавярховы дом, зарабляла лекцыямі ці працай у краме, а падчас Усясветнага з’езду беларускай эміграцыі пазнаёмілася з будучым мужам Янкам Сурвіллам.


Праца ў Іспаніі і пераезд у Канаду

У Мадрыд Івонка Сурвілла пераехала ў 1959 годзе — праз тыдзень пасля шлюбу, — дзе яе муж Янка на Іспанскім нацыянальным радыё штодня вёў беларускія радыёперадачы. Беларуская радыёперадача існавала каля шасці гадоў (выключна дзякуючы сціплай фінансавай падтрымцы беларускай еўрапейскай супольнасці) і рабілася ў тым ліку для беларусаў Польшчы, Балтыі і самой Беларусі, дзе, аднак, савецкія ўлады намагаліся “глушыць” яе радыёхвалі.


03-70D2B5DB-3AA4-4C63-8217-09AD41F8E366_w1000_s-800x795.jpg

Вяселле з Янкам Сурвіллам, Сартрувіль, 1959 г.


Часам Івонка дапамагла мужу з праграмай, але цяжкі фінансавы стан вымушаў таксама даваць прыватныя ўрокі французскай і ангельскай моваў. Пасля закрыцця праграмы маладая сям’я пражыла яшчэ пяць гадоў у Іспаніі. Янка працаваў журналістам, а Івонка — выкладчыцай ў Французскім інстытуце ў Мадрыдзе. Менавіта ў гэты перыяд нарадзіліся іх дочкі Ганя і Паўліна.

У 1969 годзе Івона Сурвілла з мужам і дзецьмі пераехала ў сталіцу Канады Атаву, дзе атрымала працу перакладчыцы з ангельскай на французскую. Варта адзначыць, што на той час у Канадзе ўжо існавала вялікая беларуская дыяспара, у прыватнасці ў такіх гарадах, як Манрэаль і Таронта. Таму сям’я мела магчымасць пазнаёміцца з мясцовымі беларусамі і працягваць актыўна ўдзельнічаць у беларускай справе: наведваць беларускія цэрквы Кірылы Тураўскага і Еўфрасінні Полацкай, арганізоўваць імпрэзы, ладзіць нацыянальныя святкаванні, знаёміць канадцаў з беларускай культурай і традыцыямі, прасоўваць беларускае пытанне і гэтак далей. У Канадзе Івонку Сурвіллу абралі старшынёй Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў Канадзе, а пазней — ва ўправу Канадскай этнакультурнай рады.

У 1989 годзе Івонка Сурвілла разам з паплечнікамі стварыла Канадскі фонд дапамогі ахвярам Чарнобыля ў Беларусі. Менавіта дзякуючы гэтаму фонду збіраліся грошы для дапамогі Беларусі, дасылалася харчаванне, абсталяванне і лекі, сотні беларускіх дзяцей з пацярпелых рэгіёнаў атрымалі магчымасць прыехаць у Канаду на рэабілітацыю, а лекары — на практыку. Агульная дапамога за часы існавання фонду склала некалькі мільёнаў даляраў.


Старшыня Рады БНР

Акрамя беларускай Івонка Сурвілла валодае польскай, дацкай, нямецкай, французскай, ангельскай, іспанскай мовамі. Працяглы час яна жыла ў Даніі, Францыі, Іспаніі, Канадзе. Пераважную частку жыцця была змушаная правесці ў палітычнай эміграцыі. Нягледзячы на гэта, яна ўсё сваё жыццё прысвяціла беларускай справе, сваёй радзіме. З 1997 года і да сёння яна з’яўляецца старшынёй Рады БНР, а таксама сяброўкай Вялікай Рады МГА «ЗБС “Бацькаўшчына”». У 2013 годзе атрымала медаль каралевы Елізаветы ІІ (дзяржаўная ўзнагарода).


04-941A0286-A89C-409C-BCDB-BDCD7F196634_w1000_s-420x655.jpg

Мадрыд, 1961 г.


11 красавіка Івонцы Сурвілле споўнілася 85 гадоў. Ад усёй душы віншуем спадарыню Івонку! Зычым ёй моцнага здароўя, добрага настрою, шчаслівых дзён і плёну ў працы!

Кірыл Стаселька, budzma.by