Пра вопыт паспяховай рэалізацыі праектаў у галіне нацыянальнай культуры расказвае старшыня грамадскай арганізацыі Згуртавання Беларусаў Свету “Бацькаўшчына”, стваральніца і каардынатарка культурніцкай кампаніі “Будзьма беларусамі!”.

Ці можа нацыянальная культура быць модным трэндам? За некалькі год Алена Макоўская з камандай зрабілі немагчымае. Культурніцкая кампанія“Будзьма Беларусамі!”, якой яна кіруе, за адносна невялікі час напоўніла сучасным зместам многія беларускія нацыянальныя з’явы. Тое, што здаваліся старым, забытым і архаічным стала востра актуальным. “Будзьма” змяніла моду. Як гэта атрымалася? Якія інструменты былі выкарыстаныя?

Я лічу, што нацыянальная культура не можа страціць актуальнасць, пакуль ёсць людзі, для якіх гэтая культура родная. Сведчанне гэтага — сённяшняя беларуская незалежная культура, якая жыве і развіваецца, нават ў андэрграўндзе. Яна ўбірае ў сябе сусветныя тэндэнцыі, пераасэнсоўвае іх, рэстаўруе і асучаснівае нашы традыцыі.

– Як разумець словазлучэнне “нацыянальная культура”? Якое вызначэнне з’яўляецца найбольш дакладным у нашым “лічбавым” свеце?

Думаю, даваць дэфініцыі мусяць усё ж навукоўцы. Мне найбольш падабаецца вызначэнне нацыянальнай культуры, якое мы выкарыстоўваем у кампаніі “Будзьма беларусамі!”. Культура для нас - гэта сістэма каардынатаў, набор каштоўнасцяў, агульных для нацыянальнай супольнасці, якія, уплываюць на ацэнку грамадствам тых ці іншых падзеяў, на пазіцыю грамадзянаў, на штодзённыя паводзіны і побыт.

Чалавек не з’яўляецца носьбітам нацыянальнай культуры ад нараджэння. Яна — вынік сацыялізацыі. Цягам усяго нашага жыцця мы спасцігаем, вучымся, засвойваем гэтыя супольныя каштоўнасці праз сям’ю, настаўнікаў, літаратуру і мастацтва, палітычны і грамадскі вопыт. Культурныя каштоўнасці фармуюць наш светапогляд, прыярытэты і ўплываюць на тое, як мы жывем.

– У чым сутнасць праекту “Будзьма беларусамі!”? На каго ён разлічаны?

Кампанія “Будзьма беларусамі!” узнікала ў 2008 годзе. На гэта было некалькі прычынаў. Ад 1990 года ГА “Бацькаўшчына” актыўна працуе з беларускай дыяспарай, што дало магчымасць пабачыць праблемы ў беларускім замежжы. Прычыны  праблемаў у дыяспары хаваюцца не там, за мяжой, а тут, дома, у Беларусі. І, адпаведна, тут іх і трэба вырашаць найперш. Таксама мы заўважылі, рост зацікаўленасці грамадства ў сваім, нацыянальным, культурным прадукце. Мы зрэагавалі на гэтую тэндэнцыю. І прапанавалі  гэты прадукт.

Адным нам было не справіцца – гэта вельмі сур’ёзная задача. Таму, мы пачалі збіраць кола аднадумцаў і партнёраў, спачатку ў сваім сектары — грамадскіх арганізацый сферы культуры, а затым  выйшлі за яго. Мы пачалі весці перамовы з дзяржаўнымі ўстановамі, шукаць партнёраў у сродках масавай інфармацыі і бізнэсе.

Мэтавая аўдыторыя ў нас вельмі разнастайная: мы працуем з дзецьмі і моладдзю, з лідарамі меркаванняў і бінесам, медыямі і дзяржаўнымі структурамі па ўсёй Беларусі.

– Якія мэты перад сабой ставяць арганізатары кампаніі “Будзьма беларусамі!” (“Будзьма!”)? На якія вынікі Вы разлічваеце?

Для кампаніі “Будзьма беларусамі!” безумоўны поспех, калі нашыя ідэі, нашыя праекты падхопліваюцца грамадствам і далей жывуць сваім жыццём. І не толькі самі ідэі, але і фарматы нашых мерапрыемстваў, метады працы і інструменты, якія мы выкарыстоўваем. Мы гатовыя дзяліцца.

Мы бачым, як лідары думак з розных сфераў (бізнесу і дзяржаўных установаў, культуры і спорту) успрымаюць ідэі кампаніі як “свае” і транслююць іх у сваіх асяродках і на шырокую публіку. Гэта таксама паказнік эфектыўнасці і запатрабаванасці нашых ідэй.

У Беларусі вельмі складаная гісторыя апошніх стагоддзяў: мы прайшлі праз вялікія культурныя страты, праз спробы замяніць нашу ідэнтычнасць. І сёння, у адрозненне ад шматлікіх народаў, у нас зацікаўленасць сваёй нацыянальнай культурай і гісторыяй часта ідзе не ад бацькоў да дзяцей, а наадварот. Сучасная моладзь нарадзілася ўжо ў незалежнай Беларусі. Для маладых беларусаў робіцца важным адчуваць сваю адметнасць, гонар за прыналежнасць да беларускага народа, таму яны і звяртаюцца да сваёй гісторыі і культуры. Нашая аўдыторыя дастаткова шырокая і не мае ні ўзроставага, ні сацыяльнага, ні моўнага абмежавання.

– Вы сказалі, што гатовыя дзяліцца не толькі сваімі ідэямі, але і фарматамі мерапрыемстваў. Якія фарматы вы выкарыстоўваеце? Увогуле, якія інструменты эфектыўныя для таго, каб прыцягнуць увагу да нацыянальнай культуры?

Назаву некалькі найбольш паспяховых фарматаў нашых культурных праектаў:

1. Літаратурныя сустрэчы, канцэрты, лекцыі, экскурсіі і выставы. Гэта форма культурных мерапрыемтсваў дапамагае “дайсці” да самых розных куткоў Беларусі, пазнаёміць аўдыторыю з сучаснымі творцамі.

2. Публічныя дыскусіі ў фармаце ток-шоў. Мы выкарыстоўваем гэты фармат, каб розныя людзі маглі абмеркаваць важныя мясцовыя, грамадскія і культурніцкія праблемы.

3. “Кірмашы праектаў” былі задуманыя намі для павышэння актыўнасці людзей, дапамогі ім у пошуку паплечнікаў і аднадумцаў.

4. Фестывалі. Мы ініцыявалі фестываль беларускамоўнай рэкламы і камунікацыі “Аднак!” які праходзіць ужо сем гадоў. Мэта фестываля - звярнуць увагу бізнеса на беларускую мову як якасны і эфектыўны сродак камунікацыі, крыніцу для нэймінгу і брэндынгу кампаній.

А таксама мы правялі шэраг  камунікацыйных кампаній, адна з якіх, “Беларусь — краіна цмокаў”. Кампанія прывяла да рэбрэндынгу баскетбольнага клуба “Мінск-2006”, які стаў называцца “Цмокі-Мінск”. Анімацыйны фільм “Будзьма беларусамі!” набраў больш за 1 млн праглядаў на розных сайтах і стаў дапаможнікам па вывучэнні гісторыі Беларусі.

Мне вельмі падабаюцца нашыя праекты “Не маўчы па-беларуску”, анлайн-праект “Край|BY”, музычны праект “Перазагрузка”. Нашыя торбачкі і маечкі “Будзьма!” ў нацыянальным стылі - зараз яны паўсюль. Прадукцыю з нашай ідэяй – нацыянальны арнамент складзены з пікселеў-квадратаў, - вырабляюць самыя розныя прадпрыемствы і носяць па ўсёй краіне. Гэту прадукцыю набываюць як сувенір. Гэта модна.

Мы імкнёмся рабіць нашыя праекты крэатыўнымі і інавацыйнымі.

– Што на ваш погляд з’яўляецца памылкамі, недахопамі, наступствам няправільных стэрэатыпаў падчас рэалізацыі праектаў у галіне нацыянальнай культуры?

Не сакрэт, што да 2008 года візуальная нацыянальная прадукцыя была ў асноўным палітызаваная. Нацыянальныя сімвалы лічыліся апазіцыйнымі. Мы прапанавалі іншае рашэнне – зараз нацыянальны прадукт  не прымушае чалавека дэклараваць сваю палітычную пазіцыю.

Па-другое, доўгі час беларускамоўная культура, асацыяваліся выключна з вёскай, з саламянымі капелюшамі і традыцыйнымі спевамі. Сёння гэта тэндэнцыя радыкальна змяняецца Беларуская мова з вёскі “пераехала” у горад. Яна ўжо не асацыюецца з нечым занядбаным ці музейным. Паводле вынікаў нядаўніх сацапытанняў, цяпер людзі ў большасці сваёй лічаць, што на беларускай мове размаўляюць не вяскоўцы, а патрыёты і нацыянальная эліта.

Праблема многіх праектаў у галіне культуры зараз - слабы камунікацыйны складнік. Ініцыятары ці распрацоўшчыкі вельмі шмат сілаў і часу ўкладаюць у сам прадукт, і гэта вельмі добра! Але  інфармацыйная, маркетынгавая праца застаецца па-за ўвагай. У выніку гэты прадукт “даходзіць” толькі да абмежаванага кола людзей.  

Для праектаў у галіне нацыянальнай культуры ў Беларусі ўсё яшчэ актуальныя пытанні “як выйсці з “падполля”?”, “Як перастаць быць субкультурай?”, “як стаць “сваёй” для ўсіх беларусаў?”. Каб адказаць на гэтыя выклікі трэба аб'ядноўваць намаганні грамадскіх актывістаў і арганізацый, творцаў, медыяў, бізнесу і дзяржавы. Пакуль у Беларусі не магчыма задзейнічаць усе гэтыя інструменты разам. Таму  трэба шукаць крэатыўныя падыходы. 

---

У 2008 годзе ГА Згуртаванне беларусаў свету “Бацькаўшчына” пачало кампанію “Будзьма Беларусамі!”, у межах якой узніклі шмат ініцыятываў, скіраваных на падтрымку і папулярызацыю нацыянальнай культуры, у тым ліку камунікацыйная праграма “Культура паляпшае жыццё!”, праект “Ствараем культуру”, у межах якога карыстальнікам прапануецца доступ  да ан-лайн бібліятэкі тэкстаў, відэа, цікавых вопытаў стварэння культурніцкага прадукта і інш..