У партнёрстве з TNU Network University  (Нідэрланды), беларускім моладзевым грамадскім аб'яднаннем “Новые лица”  і міжнародным грамадскім аб'яднаннем "Згуртаванне беларусаў свету" Бацькаўшчына" пры падтрымцы Еўрапейскага Саюза ОДБ Брусель запускае праграму "Інкубатар сацыяльнага прадпрымальніцтва ". 200 пачаткоўцаў прадпрымальнікаў, а таксама прадстаўнікі НДА і падлеткі ад 15 да 18 гадоў змогуць вучыцца асновам сацыяльнага прадпрымальніцтва па унікальнай міжнароднай методыцы, выкарыстоўваючы вопыт і веды вядучых беларускіх экспертаў, якія запусцілі SocStarter. На працягу 9 месяцаў навучання студэнты праграмы змогуць працаваць з ментарамі, знаёміцца ​​з практычным вопытам беларускай бізнес-дыяспары з ЕС і ЗША, а таксама паўдзельнічаць у конкурсе на атрыманне фінансавання для свайго стартапа! Пакуль ідзе адаптацыя навучальных модуляў да беларускіх рэалій і пераклад дапаможнікаў на рускую мову, ОДБ Брусель пагутарыў з кіраўнікамі TNU Network University, якія будуць займацца распрацоўкай платформы анлайн-навучання, - старшынём Савета фонду Гердам Юне, і выканаўчым дырэктарам гэтай нетрадыцыйнай навучальнай установы Вікам Клаберсам - аб іх поглядах на будучыню сацыяльнага прадпрымальніцтва і вопыце працы ў розных краінах.

ОДБ: Што для вас уяўляе сабой сацыяльнае прадпрымальніцтва? Як бы вы апісалі сацыяльнае прадпрыемства? Па якіх крытэрах прадпрыемства можна аднесці да сацыяльных? Ці можаце вы назваць фонд "The Network University" сацыяльным прадпрыемствам, і калі так, то чаму?

Герд Юне і Вік Клаберс: Сацыяльнае прадпрыемства - гэта арганізацыя, якая вырашае сацыяльныя праблемы эфектыўна, з ужываннем бізнес-падыходу. Фінансаванне яго дзейнасці ў асноўным забяспечваецца за кошт выручкі прадпрыемства ад продажу тавараў і паслуг, якія ім вырабляюцца. Мэта такога прадпрыемства - не атрыманне прыбытку для ўзбагачэння асобных асоб, паколькі выручка паўторна інвесціруецца ў дзейнасць. З гэтага пункту гледжання TNU, які быў зарэгістраваны як фонд, з'яўляецца сацыяльным прадпрыемствам. TNU, вырашае сур'ёзныя праблемы ў сферы развіцця, працуе як эфектыўнае бізнес-прадпрыемства з мінімальнымі выдаткамі і не служыць ўзбагачэнню асобных людзей

ОДБ: Якія асноўныя тэндэнцыі развіцця сацыяльнага прадпрымальніцтва вы можаце вылучыць як у Нідэрландах, так і ў свеце ў цэлым?

Г.Ю.: Адна з асноўных тэндэнцый - гэта рост папулярнасці сацыяльнага прадпрымальніцтва як у маёй краіне, так і па ўсім свеце. Для гэтага існуе цэлы шэраг прычын. Па-першае, дзяржава здымае з сябе адказнасць за цэлы шэраг сфер, таму запаўняць лакуны, якія ўтварыліся, даводзіцца сацыяльным прадпрыемствам. Па-другое, НДА атрымліваюць усё менш субсідый і ім прыходзіцца змяняць фармат сваёй дзейнасці, ператвараючыся ў сацыяльныя прадпрыемства. Таксама многія стаміліся ад працы ў бізнэсе традыцыйных фарматаў, які ў асноўным накіраваны на ўзбагачэнне невялікіх груп насельніцтва, і хочуць займацца дзейнасцю, якая прыносіць карысць больш шматлікім групам людзей у больш уразлівай жыццёвай сітуацыі. І, нарэшце, моладзь часта не бачыць сваю будучыню ў бізнэсе традыцыйных фарматаў, але замест гэтага хоча выкарыстоўваць свае навыкі і творчы патэнцыял для дасягнення сацыяльных мэтаў.

ОДБ: Герд, а што Вы маеце на ўвазе, кажучы, што дзяржава здымае з сябе адказнасць за цэлы шэраг сфер? Ці хочаце Вы гэтым сказаць, што дзяржаўныя праграмы падтрымкі неабароненых катэгорый грамадзян скарачаюцца ці што-небудзь іншае? Г.Ю.: Пераход да палітыкі нэалібэралізму прывёў да скарачэння многіх дзяржаўных праграм у многіх краінах. Адказнасць за аказанне падтрымкі ўразлівым групам сёння ўсё часцей ускладаецца на арганізацыі грамадзянскай супольнасці, суседзяў і сем'і - гэта значыць супольнасці. ОДБ: Ці можаце вы пералічыць розныя формы сацыяльных прадпрыемстваў? Ці можна аднесці да сацыяльных прадпрыемстваў, напрыклад, онлайн-платформы для краўдфандынгу і краўдсорсінгу (г.зн. мабілізацыі людзей для збору сродкаў і пошуку рэсурсаў адпаведна)? Г.Ю.: Сацыяльныя прадпрыемствы можна катэгарызаваць у адпаведнасці з праблемамі, для вырашэння якіх яны працуюць (да прыкладу, мастацтва, экалогія, занятасць насельніцтва, ахова здароўя, праблемы людзей з інваліднасцю, беднасць, развіццё і да т.п.), або ў адпаведнасці з абранай імі бізнес-мадэллю. Краўдфандынгавые або краўдсорсінгавыя платформы як такія не абавязкова з'яўляюцца сацыяльнымі прадпрыемствамі. Іх можна назваць сацыяльнымі прадпрыемствамі толькі ў тым выпадку, калі ў іх рамках ажыццяўляецца збор сродкаў для вырашэння сацыяльных праблем. ОДБ: Вы згадалі, што іх можна падзяліць на катэгорыі ў адпаведнасці з абранай бізнес-мадэллю. Ці можаце Вы падрабязней распавесці пра гэта? Чым адрозніваюцца розныя мадэлі сацыяльнага прадпрымальніцтва? Г.Ю.: У некаторых бізнес-мадэлях прадпрымальнікі ўсталёўваюць больш высокія цэны, арыентуючыся на тых, хто можа сабе гэта дазволіць, і зніжаюць цэны для тых, у каго недастаткова сродкаў (ці іх няма наогул). Іншыя бізнэс-мадэлі заснаваныя на атрыманні выплат з дзяржаўнага бюджэту за аказанне станоўчага ўздзеяння на грамадства. Ёсць прадпрыемствы (напрыклад, па зборы смецця), якія фінансуюцца за кошт узносаў (выплачваюцца людзьмі за збор смецця) і продажу атрыманых матэрыялаў (да прыкладу, пластык або металалом у смецці). Існуе мноства розных мадэляў.

ОДБ: Якія сферы лічацца найбольш паспяховымі для сацыяльных прадпрымальнікаў? Г.Ю.: У краінах, якія развіваюцца, сацыяльныя прадпрыемствы ў асноўным накіраваны на задавальненне базавых патрэбаў насельніцтва - такіх як харчовая бяспека, забяспечанасць чыстай вадой і сацыяльным жыллём або наяўнасцю доступу да паслуг у сферах аховы здароўя і адукацыі. Сацыяльныя прадпрымальнікі ў такой краіне, як Нідэрланды, займаюцца рашэннем асобных праблем у пэўных сферах: ахова здароўя (напрыклад, праблема атлусцення), экалогія, здаровае харчаванне, праблемы груп з абмежаваным доступам да рынку працы або бежанцаў. ОДБ: Прывядзіце, калі ласка, прыклад сацыяльнага прадпрыемства ў Нідэрландах. Г.Ю.: Напрыклад, служба таксі, аўтапарк якой прадстаўлены выключна аўтамабілямі на электрарухавіках - у мэтах захавання гарадской экалогіі, - наймаў выключна кіроўцаў старэйшых за 55 гадоў, якія не могуць уладкавацца на працу ў іншыя службы. ОДБ: Якія фактары або ўмовы неабходныя для таго, каб сацыяльнае прадпрыемства дасягнула поспеху? Г.Ю.: Сацыяльнае прадпрыемства - гэта ўсё ж прадпрыемства. Яно павінна быць заснавана на бізнэс-мадэлі, якая працуе і павінна мець дастатковыя даходы для таго, каб забяспечыць стабільнае функцыянаванне на працягу доўгага часу. Складанасць палягае ў тым, каб забяспечыць прыбытковасць, не сыходзячы ад дзейнасці па рашэнні сацыяльных праблем, і ў тым, каб не загнаць сябе ў пастку, працуючы ў пагоні за прыбыткам дзеля прыбытку. ОДБ: І як не патрапіць у гэтую пастку? Ёсць у Вас якія-небудзь парады? Г.Ю.: Вельмі важны фактар, які абароніць вас ад траплення ў такую ​​пастку - гэта адабрэнне сацыяльнага прадпрымальніцтва ў вачах грамадства. Для большасці людзей грамадскае прызнанне больш важна, чым высокая зарплата - хоць звычайна менавіта высокая зарплата з'яўляецца паказчыкам паспяховасці. Кажучы аб высокай зарплаце, я маю на ўвазе тую, якая значна вышэй сумы, неабходнай, для задавальнення базавых патрэбаў. ОДБ: Вік, а раскажыце, калі і як Вам прыйшла ідэя стварыць уласную арганізацыю (TNU) і платформу электроннага навучання для будучых сацыяльных прадпрымальнікаў? Што заахвоціла Вас асабіста пачаць працаваць у сферы сацыяльнага прадпрымальніцтва? В.К.: Мы стварылі фонд TNU ў сярэдзіне 1990-х гадоў, калі эвалюцыя Сусветнай павуціны дазволіла даносіць інфармацыю да розных груп па ўсім свеце, у якіх не было доступу да якаснага адукацыі. Аб'яднанне людзей з самых розных слаёў у рамках інтэрактыўных праграм таксама паспрыяла дасягненню разумення на міжнародным узроўні. Праца ў сферы сацыяльнага прадпрымальніцтва пачалася з абмеркавання выклікаў, з якімі сутыкаецца постканфліктнае грамадства, якое перажыло зацяжны перыяд сацыяльнай няроўнасці. Многія сацыяльныя праблемы ў такім грамадстве застаюцца без рашэння, а многія прадстаўнікі моладзі застаюцца без працы. Дзяржава аказваецца няздольная стварыць дадатковыя працоўныя месцы, і інвестары сыходзяць, таму што інвестыцыйны клімат у такіх умовах недастаткова стабільны. У гэтым выпадку сацыяльнае прадпрымальніцтва дазваляе мабілізаваць мноства людзей на калектыўнае рашэнне сацыяльных праблем. ОДБ: У якіх краінах Вы працавалі раней, якія Вы можаце вылучыць агульныя рысы паміж імі і якія асаблівасці? В.К.: У праграмах, якія прапануе "The Network University", прынялі ўдзел людзі з больш чым 60 краін. Гэта не азначае, што мы працавалі ў гэтых краінах. Але мы дапамагалі людзям (урадам, недзяржаўным арганізацыям, кампаніям, асобным людзям), якія працуюць у гэтых краінах. Мы распрацавалі праграму па прадпрымальніцтву, з якой пачалі працаваць у Сьера-Леонэ, затым з невялікай групай (бежанцаў з Сьера-Леонэ) - у Гвінеі і з яшчэ адной невялікай групай - у Гане, каб ацаніць, наколькі моцна гэтую праграму неабходна змяніць, каб адаптаваць яе пад крыху больш развітую краіну. Сітуацыя ў Сьера-Леонэ вельмі адрозніваецца ад сітуацыі ў Беларусі, практычна ва ўсіх адносінах. Сьера-Леонэ перажыла жорсткую грамадзянскую вайну, эпідэмію Эболы, а ў мінулым годзе таксама затапленне прыбярэжных рэгіёнаў. Узровень адукацыі там надзвычай нізкі (палова ўсіх прадпрымальнікаў непісьменныя), а інфраструктура (электрасеткі, дарогі) недастаткова развіты, таму праблемы, з якімі сутыкаюцца жыхары гэтай краіны, вельмі адрозніваюцца ад праблем у іншых краінах.

Працяг гутаркі чытайце тут.