Зьміцер Дрыгайла: Наша мігрантафобія

Два тыдні быў у Дубаі. Шмат размаўляў з жыхарамі. Вось вы сабе каго адразу ўявілі, арабаў? А вось і міма! Там іх, арабаў, у ААЭ усяго 15%. У Дубаі – яшчэ менш. А наогул з усяго насельніцтва краіны грамадзян, то бок людзей з пашпартам ААЭ – усяго 12% (1 084 764 чалавекі)! А мы яшчэ нешта там кажам пра «неграмадзянаў Латвіі ды Эстоніі».


01-get_img.jpg


28% – індусы. Яны ўсе – на будаўніцтве, балазе разбудоўваецца горад ў розныя бакі й неверагоднымі тэмпамі. Зарабляюць па 400 даляраў штомесяц. 15% – пакістанцы, яны ўсе кіроўцы, у аўтобусах і таксі. Заробак – па пяццот. 8% – філіпінцы, а больш дакладна – філіпінкі, што працуюць нянямі, далібог, усе на адзін твар. Каштуюць у месяц каля 1000 даляраў, што ўтрая менш за кошт дзіцячага садка, у якім вы яшчэ мусіце раскласьці па кантэйнэрах усю ежу для дзіцяці на цэлы дзень.

Далей – грамадзяне Бангладэш, Ірана, Эгіпта, Непала, Шры-Ланкі, а ўжо потым – немцы, брытанцы, галяндцы, французы (не разумею, што яны робяць у наскрозь англамоўнай краіне), расейцы. Яшчэ раз, гэта я не пра турыстаў, пра жыхароў. «Мы ўсе тут госьці», – кажуць яны. Людзі жывуць у Дубаі гадамі, укладаюць свае веды й навыкі ў эканоміку ААЭ, атрымліваюць добры заробак, адкладаюць (хоць у Дубаі рабіць гэта вельмі цяжка) і зьяжджаюць па сваіх радзімах. Бо калі хочаш грамадзянства – трэба адмовіцца ад усіх грамадзянстваў, пражыць на тэрыторыі краіны сем гадоў (для рэзыдэнтаў арабскіх краінаў-суседзяў) альбо 30 (для ўсіх астатніх). А калі на грамадзянства прэтэндуе жанчына – дык толькі з пісьмовага дазволу ўсіх сваякоў мужа, ад Міністэрства ўнутраных справаў, пры адмове ад усіх грамадзянстваў і мінімум трохгадовага знаходжаньня ў ААЭ. І, натуральна, прыняцьця ісламу.

Улады ААЭ пільна сочаць за тым, каб ніхто лішні грамадзянства не атрымаў. Бо для грамадзянаў – бясплатная мэдыцына й субсідыі на камунальныя паслугі, грамадзянам урад аплачвае навучаньне ва ўнівэрсытэце ў якой-кольвек краіне сьвету, а па сканчэньні ВНУ урад жа дапамагае ў працаўладкаваньні. І г.д. Дадамо, што грамадзяне ААЭ ці валодаюць/кіруюць бізнэсам, ці працуюць пераважна ў сфэры кіраваньня: у банках, паліцыі, на мытні й іншых дзяржструктурах. Ну а для гастарбайтараў, што парушаюць законы, правілы й звычаі, што існуюць у краіне, пэрспэктыва – дэпартацыя й забарона на ўезд.

У Расеі, вы зьдзівіцеся, амаль тое самае. Ня ў тым сэнсе, што іслам прымаць прымушаюць (хоць у каўказскіх рэспубліках жыцьцё вельмі спэцыфічнае й вельмі моцна розьніцца ад больш паўднёвых частак краіны). У Расеі таксама шмат мігрантаў. Але ў іх вельмі складаныя (выключэньне – грамадзяне Беларусі і у пэўнай частцы г.зв. «таёжнага саюзу») працэдуры легалізацыі ў краіне (не грамадзянства!), зьвязаныя з атрыманьнем патэнта на працу, здачы іспытаў па гісторыі Расеі, расейскім заканадаўстве, рускай мове, атрыманьня дазволу на часовае пражываньне. Гэта трэба спачатку патрапіць у квоту. Што гэта? Тлумачу: на пачатку кожнага году ўсе суб’екты Фэдэрацыі падаюць ў цэнтр інфармацыю, колькі квот на часовае пражываньне яны могуць апрацаваць за год. І, калі ты патрапіў у квоту, дык будзе табе шчасьце: здасьцё аналізы, іспыты, зьбярэш дакумэнты – дзе жывеш, працуеш, хто сваякі, ды й навошта ты сюды прыехаў. Калі ў цябе, скажам, муж – грамадзянін РФ, дык, лічы, пашанцавала – афармляешся па-за квотай. А калі не, дык, калі ты не вядомы навуковец, спартовец ці яшчэ хто, патрапіць у тую квоту бясплатна амаль немагчыма.

Мае знаёмыя (носьбіты рускай мовы з Узбэкістану, не узбэкі) плацілі па RUB250 тыс., каб туды патрапіць. Бо, як яны патлумачылі, «тут адзін закон супярэчыць іншаму, і кожны, як яму зручна, яго й выкручвае». Плюс бываюць валюнтарысцкія рашэньні ў асобных рэгіёнах, як нядаўна ў Якуціі, дзе кіраўніцтва рэспублікі забараніла прымаць на працу мігрантаў адразу ў 33 сфэрах дзейнасьці ў зьвязку з тым, што мігранты нібыта займаюць працоўныя месцы, дзе маглі б працаваць мясцовыя кадры. Гэта, натуральна, эканамічны міф, бо колькасьць працоўнай сілы звычайна павялічвае маштабы эканомікі й прыводзіць да стварэньня новых працоўных месцаў.

Але ў Расеі ў розных гарадах па-рознаму ставяцца да мігрантаў: калі ў Маскве, Пецярбурзе й г.зв. «рускіх» гарадах, скажам, азэрбайджанцаў ці грузінаў бяруць на працу вельмі неахвотна, аддаючы перавагу рускім і беларусам, дык, скажам, у Казані ці Ўфе ніякай этнічнай дыскрымінацыі па статыстыцы няма. Як там яно ў жыцьці, мы насамрэч ня ведаем, але, прынамсі, мае асабістыя ўражаньні гэта пацьвярджаюць. Пры гэтым ў Расеі (размова пра буйныя гарады) рынак працы таксама моцна сэгмэнтаваны па нацыянальнай прыкмеце: у будаўніцтве працуюць пераважна ўзбэкі, у сельскай гаспадарцы – малдаване, грузіны й таджыкі, у гандлі – азэрбайджанцы й іншыя каўказцы, у таксі – чачэнцы, кыргызы й таджыкі, няні – беларускі, украінкі й малдаванкі, у сфэры клінігу – бураткі, калмычкі й кыргызкі.

Але зважайма: у Дубаі, што пазыцыянуе сябе як міжнародны фінансавы цэнтр, літаральна ўсе размаўляюць па-ангельску, шмат хто – па-арабску, і наогул усе 100%  – больш, чым на адной мове, ніхто не зьвяртае ўвагі на колер тваёй скуры, стыль адзеньня, моўны акцэнт. Галоўнае – трымацца правілаў жыцьця ў краіне. То бок зьнешне ўсё вельмі талерантна. У Маскве, якая зьяўляецца мэгаполісам, – вельмі шмат людзей з расейскіх правінцый, грамадзянаў іншых краін, асноўнай мовай зьяўляецца руская, хоць па факце сярод узбэкаў, таджыкаў пераважная большасьць ня можа сказаць на ёй нават аднаго сказу. І недзе палова жыхароў размаўляюць толькі на адной мове.

У нас, па ідэі, мусіла б быць інакш. Дзьве дзяржаўныя мовы, бязьвізавы рэжым, ПВТ, IT… Але не. Па-першае, бязьвіз пакуль для турыстаў, а не для працоўных. Па-другое, увесь наш IT-клястар – гэта 50 тыс. чалавек. Нямала, але гэта 0,5% жыхароў краіны. Па-трэцяе, градус талерантнасьці ў нас у краіне адзін з найніжэйшых у Эўропе, то дакладна. Мы вельмі насьцярожана ставімся ў масе сваёй да іншых моваў, колераў скуры, традыцыяў адзеньня, нават да гучнасьці маўленьня. Мы пакуль мігрантаў недалюбліваем і баімся, давайце скажам шчыра. І, нарэшце, у Менску каля 80% жыхароў не размаўляюць больш чым на адной мове. Ну як жа, скажаце? Ды мы ўсе мінімум на дзьвюх… Ага. А вось вы размаўляеце па-беларуску? Не, не штодня, а ў прынцыпе? Можаце падтрымаць размову цягам, ну, скажам, пяці хвілін? А вашыя суседзі? А па-ангельску? Так што тут мы пакуль прайграем тым жа Маскве, Кіеву, Рызе ці Вільні ўшчэнт.

Зьміцер Дрыгайла, “Белгазета”