Блізкія людзі, родныя сэрцы

У энцыклапедычным даведніку аб вядомых земляках-беларусах замежжа, падрыхтаваным да друку ў Мінску пад рэдакцыяй прафесара Адама Мальдзіса, ёсць радок: «Самай галоўнай справай у сваім жыцці Алег Фёдаравіч Кандыба лічыць стварэнне «Маскоўскага клуба беларусаў». Так што прынамсі дзве нагоды дае жыццё, каб бліжэй пазнаёміцца ​​з выдатным чалавекам і яго стварэннем. Бо нядаўна ўраджэнец вёскі Плігаўкі Шумілінскага раёна Віцебскай вобласці адзначыў сваё 55-годдзе. І нядаўна споўнілася 15 гадоў «Маскоўскаму клубу беларусаў». Адзначым, што Алег Кандыба - не толькі прэзідэнт гэтага клуба, але і галоўны рэдактар ​​газеты “Сябры”, член Савета па справах нацыянальнасцяў пры ўрадзе Масквы, прэзідэнт Беларуска-Расійскай Асацыяцыі вытворцаў тавараў і паслуг “Сябры”; віцэ-прэзідэнт ААТ «Смаленскі Банк».

«Гэта як жывы арганізм»

- Алег Фёдаравіч, на сустрэчы ў мінулым годзе вы казалі, што Пасол Ігар Петрышэнка выказаў жаданне больш актыўна прыцягваць да сумеснай працы прадстаўнікоў дыяспары. Як лічыце: ці ёсць Амбасадзе ўжо на каго абаперціся?

- Вядома! Хоць я заўважыў: за сталом было шмат новых лідараў грамадскіх арганізацый, і дыялог будаваўся так, быццам мы сустрэліся ўпершыню. Значыць, варта абагульняць вопыт, каб не губляўся ён са зменай кіраўніцтва ў амбасадзе ці ў суполцы. Так, некаторыя кажуць аб дробных прыватнасцях: маўляў, касцюмаў або паясоў дзесьці не хапае, каб несці ў расійскія гарады і весі нашу культуру... Але гэта не галоўнае! Тут трэба разумець: гісторыя беларускага руху пачыналася да 1917 года. Напрацавана нямала формаў і метадаў працы, асабліва ў суполках Санкт-Пецярбурга і Масквы. Нават назву вуліцы Марасейка, дзе стаіць асабняк амбасады, паходзіць ад маларосаў. Тут жылі беларусы, крыху далей украінцы - Хахлоўскі завулак, армяне і гэтак далей. Цэрквы прадстаўнікі розных этнасаў тут ставілі. Побач з Крамлём - каб да цара бліжэй. Багатыя і рамеснікі-беларусы праслаўлялі нашу Радзіму як маглі. А ў 80-я, калі пачалася перабудова - гэта быў, напэўна, самы яркі росквіт нашага грамадскага руху. Звычайна яго лідарамі робяцца тыя, хто ўжо папрацаваў недзе, але не цалкам рэалізаваў сілы і таленты. У нас, на шчасце, ёсць і такія лідары, якія рэалізуюць сябе і на асноўнай працы. Скажам, Панічаў Мікалай Аляксандравіч - былы міністр станкабудавання СССР стварыў паспяховую арганізацыю - Асацыяцыю “Рос-Бел”. Іван Панасюк з Новасібірска - мецэнат, бізнэсмэн, прадпрымальнік. І такіх шмат у руху беларусаў Расіі. А ў перыяд перабудовы пачыналі рух нашы міністры-беларусы: Віктар Даніленка - на той час Пасол Беларусі ў Расіі, а да таго міністр сельскай будаўніцтва СССР, апошні міністр гандлю СССР Кандрат Зыгмундавіч Церах і іншыя. Так што вопыт у дыяспары - велізарны, і трэба разумна яго выкарыстоўваць.

- Вы маеце на ўвазе, мабыць, і вопыт людзей, якія займаюць пэўнае становішча ў грамадстве?

- І гэта важны рэсурс. Так жыццё ўжо ўпарадкавана. Варта ў нашай працы кожнаму лідару выкарыстоўваць напрацаваныя раней кантакты. Калі знаёмішся з людзьмі, то, вядома, стараешся аўтарытэт, рэпутацыю заваяваць. А потым яна ўжо на цябе працуе і на справу, якой ты служыш.

- Гэта накшталт таго, як расштурхваеш каляску на рэйках, а потым туды заскокваеш, і яна цябе ўжо сама вязе...

- Так, гэта як жывы арганізм. Вось часам задаюць пытанне пра клуб: як вы жывяце? Так і жывем - як блізкія людзі. У нас ёсць і традыцыйныя святы, калі мы збіраемся: Дзень Незалежнасці, Дзень клуба таксама святкуем 19 красавіка, дзень яднання народаў Беларусі і Расіі. Няпроста арганізаваць: грошы, месца знайсці, усіх абтэлефанаваць, праграму падрыхтаваць, артыстаў запрасіць... Цяпер клубныя сустрэчы - гэта і дні нараджэння, юбілеі, наваселлі. Вось хтосьці лазенку пабудаваў - таксама нагода сабрацца: папарыцца, шашлычкоў паесці. Прычым такія зносіны збліжаюць больш, чым сустрэча «пры гальштуках» і з доўгімі прамовамі. Пачуццё локця, яднання - выдатна! А звычайна выбіраемся на такія сустрэчы з жонкамі і дзецьмі, унукамі. І яны таксама знаёмяцца, жэняцца, выходзяць замуж, сябруюць. Вось што такое наш клуб. Спачатку будуеш гэты арганізм - а потым ужо ён жыве, развіваецца. І табе з ім камфортна.

«Каб лідар кіраваў, але не камандаваў»

- У зносінах з лідарамі беларускіх суполак нярэдка даводзіцца чуць скаргі: маўляў, моладзь, да нас не ідзе. Збяруцца пенсіянеры, чарку пад скварку падымуць, песні маладосці баявой паспяваюць - вось і ўсё мерапрыемства. Можа, неяк не так арганізуюць справу?

- Заўсёды трэба душу ў справу укладаць - тады яна пойдзе. І самае галоўнае ў такой працы: каб лідар кіраваў, але не камандаваў. Бо, як вядома, кіраваць самадастатковымі людзьмі вельмі складана. З імі трэба гуляць - у дарослыя гульні. Каб гульня гэтая была ненадакучлівая, добрая, зручная і прыемная для ўсіх.

-У вас, па сутнасці, гатовая канцэпцыя: як, на якіх прынцыпах ствараць культурна-дзелавы цэнтр. Але яе чамусьці не рэалізуюць. Фанат, мабыць, патрэбен такі, як вы, каб усё рухалася...

- Дык я на гэта і не пайду. Дай Бог, каб было здароўе, а так у мяне нармальны заробак, пасада, становішча ў грамадстве. І самае галоўнае: у мяне ёсць свабода.

- Якая ж можа быць свабода, калі столькі справаў? Яны і прывязваюць, і абавязваюць...

- А што такое, па-вашаму, свабода?

- Класікі кажуць: усвядомленая неабходнасць... А калі без класікаў - то, мабыць, гэта такая сітуацыя, калі ты нікому нічога не павінен і табе ні ад каго нічога не трэба, калі разлічваеш на свае сілы...

- А мне спадабалася ў тэлевядучага Аляксандра Гордана вызначэнне словы свабода. Бацька спытаў у яго неяк: сынок, а ты ведаеш, што такое свабода? Той адказаў: гэта калі робіш, што хочаш. Не, кажа, свабода - гэта калі ты не робіш тое, што не хочаш. Мне такі падыход блізкі. Па такім прынцыпе і варта выбудоўваць працу беларускіх суполак: каб ніхто не рабіў тое, што не хоча. Варта проста гульню прыгожую арганізаваць пад назвай “Гульня для самадастатковых дарослых людзей”.

“Не жалься і не прасі”

- Дык усе ж са сваімі праблемамі ў суполкі прыходзяць... Як з такімі гуляць?

- Чаму ж усе? Далёка не ўсе... Памятаецца, цешча мне казала: «Сынок, не жалься і не прасі: дапамагчы не дапамогуць, а паважаць перастануць». «Добра дапамагаць таму каню, які сам цягне». Разумны, дакладней, мудры і выхаваны чалавек ніколі не пойдзе дзяліцца праблемамі ў клуб па інтарэсах, «разносіць» іх. Нездарма кажуць: не выносіць смецце з хаты. Толькі да сяброў і блізкіх можна звярнуцца, калі сам справіцца не можаш, але для гэтага і самому трэба быць добрым таварышам. Ва ўсіх поўна сваіх клопатаў. Добра, калі на тваё дабро да іншых атрымліваеш ўзаемнасць. Наогул самае галоўнае “пагода ў доме”. Шчасце вялікай сям’і пад назвай дзяржава пачынаецца са шчасця сям’і, дзе ёсць муж, жонка, дзеці.

«Месцы з старажытнай гісторыяй»

- Алег Фёдаравіч, такое разуменне суровай рэальнасці жыцця, здаровы практыцызм звычайна ўласцівыя выхадцам з вёскі. Ведаю, і ў вас карані радавыя ад зямлі. Раскажыце пра іх.

- Так, я нарадзіўся ў вёсцы на беразе прыгожай рэчкі Обаль, якая кіламетраў праз пяць ўпадае ў Заходнюю Дзвіну. Гэта Шумілінскі раён Віцебшчыны, побач з пасёлкам Обаль: у гісторыі Вялікай Айчыннай вядома Обальская камсамольскае падполле. Гэта Беларускае Паазер’е, слаўны край: шмат птушак, каскады азёр, прырода вельмі прыгожая. Месцы са старажытнай гісторыяй: па Дзвіне здаўна пралягалі водныя шляхі з варагаў у грэкі, гэта значыць з Балтыкі ў Чорнае мора. Людзі ў нас у родзе моцныя, сур’ёзныя. Частка сваякоў маіх калісьці перасялілася ў Сібір, так што і там нашых нямала. І ў нас амаль уся вёска была на прозвішча Кандыба.

- У Мінску, ведаю, адзін з вашых цёзак, Аляксандр Кандыба - вядомы нейрахірург, загадчык аперблокам у Рэспубліканскім цэнтры траўматалогіі і артапедыі...

- Ды па ўсім свеце нашы ёсць! А мой дзядзька-беларус, Пётр Яфімавіч Кандыба, да перабудовы быў намеснік міністра электроннай прамысловасці Саюза. Цяпер у Зеленаградзе жыве з сям’ёй. Яго родны брат - галоўны ўрач Брацка. А я школу скончыў Обальскую, быў сакратаром камсамольскай арганізацыі, затым паступіў у ваеннае вучылішча ў падмаскоўнай Дубне. Мамы і бацькі ўжо няма, жывыя дзве яго сястры, мае цёткі. Брат малодшы ў Обалі электрыкам працуе. Сярэдні брат у Мурманску на мяжы служыць. Цешча ў Обалі, я ёй цалкам аднавіў дом: дах перакрыў, шклопакеты ўставіў, падлогу замяніў, дзверы, паставіў альтанку, завёз мэблю. Дом 36-га года пабудовы, немцы ў ім у вайну жылі. Дзядуля маёй жонкі быў чалавек майстравіты, сам гэты дом сабе будаваў. Обаль - гэта пасёлак крыху ніжэй па плыні ад маёй вёскі.

- У родных месцах часта бываеце?

- Хацелася б часцей... Я, дарэчы, быў на 1150-годдзе Полацка па асабістым запрашэнні губернатара Віцебскай вобласці А.М. Косінца. А ў 2012-м мы з сябрамі, беларусы і расіяне, падарожнічалі па Беларусі, самі ўсё арганізавалі. Магілёўская вобласць, Гомель, потым - Петрыкаў, Мікашэвічы, Лунінец, адтуль на Мінск. Далей у Віцебску сустракаліся з губернатарам Аляксандрам Касінцом. Цікавая сустрэча, дзелавая. Цяпер развіваюцца гандлёва-эканамічныя сувязі паміж Тульскай і Віцебскай вобласцю. А чаму? У нашай дэлегацыі быў старшыня аднаго з камітэтаў Думы Тульскай вобласці Чэсцюнін Сяргей Веніямінавіч. Надвор’е - проста казка была! Уражанняў шмат. У Лунінцы, Гомелі і Віцебску з начлегам былі. Па Гомельшчыне пракаціліся як бывалыя, і гэта не дзіўна, бо галоўным штурманам у нас быў ураджэнец тых месцаў, былы намеснік Галаўкама ВПС і СПА генерал-лейтэнант Чачот Віктар Лявонцьевіч. І спраў добрых нямала зрабілі. Цікавы момант быў у Мінску: мы выйшлі на плошчы Перамогі, зайшлі ў парк, Сяргей Веніямінавіч акінуў позіркам прыгажосць, развёў шырока рукі і прамовіў: «Проста захапленне!»

“Аб’яднацца - каб людзьми звацца!”

- Як здарылася, што вы апынуліся ў Маскве?

- Вучыўся пад Масквой, у Дубне, у вучылішчы Міністэрства сярэдняга машынабудавання, цяпер «Расатама». У 79-м з’ехаў у Літву служыць, у Вісагінас: там атамная станцыя будавалася, беларусаў шмат асела - мяжа побач. Я ваеннае вучылішча з чырвоным дыпломам скончыў, і быў выбар у размеркаванні службы. Выбраў: бліжэй да дому. У той жа год вучылішча скончыў. У роднай вёсцы Талкачова згулялі вяселле. Жонка Наташа, дарэчы, з суседняй вёскі: адну школу сканчалі. Праз год дачка Юля нарадзілася. Дадому часта ездзілі: побач, кіламетраў 150, а Беларусь - праз возера Дрывяты. І да 89-га ў Літве працаваў, а потым перабудова, “рускія, вон!”. Узяў асабістую справа, і сям’я з’ехала ў Маскву. Да таго часу я ўжо скончыў Наваполацкі палітэх па спецыяльнасці «прамыслова-грамадзянскае будаўніцтва». Пабываў і ў Чарнобылі: 87 сутак на ліквідацыі наступстваў аварыі. У самім горадзе Чарнобыль жыў, у школе-інтэрнаце, у класе хіміі... Так што льготы былі, і мне пашанцавала ў Маскве невымоўна, хоць раз у жыцці: наша міністэрства якраз здавала дом, я прыехаў у студзені, а ў лютым ужо была кватэра. Я служыў у розных сілавых структурах, скончыў Пляханаўскую акадэмію. За ўзнагародамі не ганяўся, але Айчына мундзір ўпрыгожыла больш чым 30-цю ордэнамі, медалямі і знакамі. А калі ў сур’ёзным званні звольніўся ў запас, Пасол Беларусі ў Расіі Уладзімір Грыгор’еў прапанаваў папрацаваць яго намеснікам. Мы ў добрых адносінах былі, ён мяне ведаў па дзелавых якасцях. І я працаваў кіраўніком справамі ў Амбасадзе.

- Мабыць, тады і пачыналася гісторыя клуба?

-Так, у красавіку 98-га я прыйшоў у Пасольства працаваць і ў першую ж сустрэчу з землякамі сказаў: усе аб’ядноўваюцца - і нам час. Заклік быў такі: “Аб’яднацца - каб людзьми звацца!”. Цяжка па жыцці ісці па-асобку - лягчэй разам. Да таго мне гэтым не было калі займацца. А тут сам лёс у рукі ўсё дае. Ну і плюс прыязны характар ​​у мяне: люблю сяброў, у мяне заўсёды поўны дом гасцей. З 1998 года Клуб беларусаў і існуе. А я яго прэзідэнт-бацька. Мы выдаем сваю газету «Сябры». У Маскве сёння 20 кафэ-рэстаранаў беларускай кухні: назвы «Беларуская хата», «Белая Русь» і іншыя. У Расіі падобных нам клубаў ўжо 48. Нядаўна стварылі «Клуб беларусаў Смаленскага краю», яго ўзначаліў вельмі таленавіты беларус Сакалоў Ігар Анатольевіч.

«Сумесны бізнес - не»

- І клуб удзельнічае ў рэстаранным бізнэсе?

- Не. У нас ёсць жалезнае правіла, якое мы першапачаткова прынялі: калі гэта твой бізнэс, то ты на 100 адсоткаў яго гаспадар. І ніхто не лезе ў яго. Таму што грошы псуюць адносіны паміж людзьмі. Любымі. І гэта не залежыць ад нацыянальнасці. Што зробіш: такая асаблівасць грошай. Калі ствараецца нейкая справа, прыдумляецца - гэта яшчэ нічога, а калі трэба прыбытак дзяліць - тады і пачынаецца негатыў. Часам сябры становяцца ворагамі, пры дзяльбе. Таму мы дамовіліся: ніякага сумеснага бізнэсу. Сумесныя праграмы - так, сумесны бізнэс - не. Ну а ў юрыдычных пытаннях нам дапамагае спраўляцца мая дачка Юлія Алегаўна Кандыба - юрыст-судзебнік, у скарбонцы прафесійных дасягненняў у яе больш за 300 выйграных спраў. Звяртайцеся. Дапаможам.

- Наогул я чуў, што члены Клуба беларусаў у бізнэсе адзін аднаму выдатна дапамагаюць. А сумесныя праграмы - гэта як?

- Дапусцiм, вы займаецеся будаўніцтвам, а я - пастаўкай будматэрыялаў. Я раблю вам зніжку як земляку і пастаўляю матэрыялы. Вы будуеце. Вам выгадна? Так. І мяне вы падтрымліваеце. У турызме можа працаваць тая ж схема. Я прапанаваў землякам: вы рабіце нам зніжкі, каб ваш бізнэс квітнеў і мы былі задаволеныя.

- І так ва ўсіх сферах... Гэта свайго роду беларускі дысконт атрымліваецца?

- Так. Беларускі дысконт. Мы да 25 адсоткаў робім зніжкі для сваіх, па розных напрамках. Гэта датычыцца і пакупак прыватнага характару, і бізнэсу: закупка рэек, тэхнікі і шмат чаго іншага.

- А працуеце ўнутры Масквы ці па Расіі і за межамі?

- Мы не ўваходзім ні ў адно беларускае грамадскае аб’яднанне. Жывем аўтаномна. А ёсць яшчэ нацыянальна-культурная аўтаномія “Беларусы Масквы”, і мы з ёй ўзаемадзейнічаем, але на роўных. І калі гэта нам цікава. Стараемся не распыляцца ў сваіх акцэнтах, расстаўляем іх правільна. Актыўна ідзем у рэгіёны Расіі.

- Вы сказалі яшчэ аб газеце. Пра што пішаце і для каго?

- Пішам аб навінах Беларусі, віп-персонах, хто ёсць хто ў Беларусі сёння. Аб прыродзе: заказнікі, месцы адпачынку. Турызм. Бізнэс. Ёсць рубрыка «Залатыя россыпы зямлі беларускай». Газета інфарматыўная і дзелавая. Ўсё найлепшае і прыгожае. Знаёмім землякоў праз газету адно з адным. Тыраж ад 10 і 25 тысяч. Газету «Сябры» чытаюць амаль у 50 краінах: землякі і сябры дапамагаюць рыхтаваць, выпускаць, распаўсюджваць. Гэта і як рэклама нам ідзе, кантакты наладжваюцца. Гэта кірунак у Клубе курыруе мая жонка - Наталля Ягораўна.

«У лапцях, вобразна кажучы, мы не ходзім»

- Алег Фёдаравіч, а вам даводзілася чуць папрокі тыпу: о-о-о, для багатых стварылі клуб... - Даводзілася. Магчыма, не ўсім падабаецца, як гаворыцца, наш статут. Але мы ж не парушаем, а, наадварот, працягваем грамадскія традыцыі. Бо раней таксама былі ў розных пластах грамадства - розныя аб’яднанні. Былі княжацкія, шляхецкія, элітныя, з залатым посудам прыёмы - і былі вясковыя вячоркі, або вячоркі ў карчме. А што ў лапцях, вобразна кажучы, мы не ходзім, дык чаго ж нас за гэта папракаць? І ці ў тым сутнасць сапраўднай беларускай культуры?

- Дарэчы, першадрукар і асветнік Францыск Скарына - купецкі сын, таксама ў лапцях не хадзіў...

- Ёсць такое назіранне. Спачатку нашы дзеці ідуць па жыцці ў арганізаваных калектывах: сад, школа, інстытут. А пайшлі працаваць - імі ніхто не займаецца. Хіба што ў ветэранаў ёсць арганізацыі. А працаздольныя грамадзяне не структураваныя, і ў дзяржаве нікому не патрэбныя. Самі, у адзіночку вымушаныя зарабляць аўтарытэт, грошы, становішча ў грамадстве. А нашы продкі раней жылі ў супольнасцях, і ў рамеснікаў былі арцелі. Жыццё вучыць: у соцыуме лягчэй выжываць разам, і да такой ​​«культуры калектыўнага быцця» трэба прывучаць. У нас за вушы ў клуб ніхто не цягне, а членаў - амаль паўтары тысячы, вельмі шмат моладзі. Ёсць, дарэчы, члены клуба, ганаровыя члены клуба, госці, ганаровыя госці. Ёсць і калектыўнае сяброўства - гэта юрыдычныя асобы.