«Наша Ніва» паразмаўляла з заснавальнікам суполкі Таварыства беларускай мовы ў Смаленску.  

«Калі я пачаў цікавіцца гісторыяй Смаленска, то зразумеў, што ён вельмі звязаны з Беларуссю, тут шмат беларускай гісторыі і культуры,

— кажа Арцём Краўчанка, які заснаваў у Смаленску суполку Таварыства беларускай мовы. — Шкада, што большасць беларусаў Смаленска не ўсведамляюць свайго паходжання».

Цяпер у Смаленску, паводле розных звестак, жыве ад 30 да 100 тысяч беларусаў, аднак на пасяджэнні ТБМ стала прыходзіць чалавек пяць.

«Куды большая актыўнасць у інтэрнэце. — кажа спадар Краўчанка. — Ёсць некалькі суполак беларусаў Смаленшчыны, яны пішуць па-беларуску, абменьваюцца спасылкамі на артыкулы па беларускай гісторыі. У суполках па сто чалавек, але ў жыцці яны не вельмі актыўныя».

Сам спадар Краўчанка паходзіць з Оршы, але пераехаў у Расію.

«Я нарадзіўся ў Оршы, а мае продкі паходзяць з Заходняй Смаленшчыны, — кажа Краўчанка. — Таму ў пэўны момант я вырашыў пераехаць. Цяпер я вывучаю беларускую культуру і гісторыю, і чым далей я гэтым займаюся, тым лепш разумею, што гэта частка Беларусі».

Аднак большасць беларусаў, па словах Арцёма, актывізуецца толькі падчас канцэртаў.

«Беларускія гурты-пачаткоўцы едуць сюды выступаць, бо тут ёсць публіка, а таксама тут даюць канцэрты гурты з «чорнага спісу», „Ляпісы“ раз на год стабільна едуць сюды. Тады і беларусы падцягваюцца, прычым не толькі мясцовыя».

Што тычыцца беларускай мовы, то яе ўплыў можна адчуць нават у расійскім асяродку.

«Мова захавалася ў памежных вёсках, аднак цяпер гэта толькі мясцовы дыялект, трасянка.

Прысутнічаюць пэўныя беларускія словы і ў мясцовых расійцаў, пры гэтым самі расейцы гэтага не заўважаюць. Напрыклад словы „троху“ і „трохі“, якіх у Маскве не пачуеш».

У горадзе ж беларускіх слядоў амаль не знойдзеш — паводле спадара Краўчанкі, адзіная шыльда, якая ўзгадвае пра Беларусь, вісіць на смаленскай філармоніі. «Тут у снежні 1918 года была заснаваная Беларуская СССР».

Праблемаў у смаленскіх беларусаў таксама шмат.

«Па-першае, людзі баяцца пераследу ад спецслужбаў у Смаленску і па прыездзе ў Беларусь, таму і не займаюцца беларускай справай, — мяркуе Краўчанка. — Часам тыя, хто хацеў ладзіць нейкія мерапрыемствы тут, пасля прыязджалі ў Беларусь і імі пачыналі цікавіцца спецслужбы. Іншая праблема — працаўладкаванне. Тыя, хто едзе на працу, сутыкаюцца з тым, што іх не хочуць афіцыйна афармляць — бо «начальства не любіць беларусаў». Вырашэнне гэтых праблем і магло б аб’яднаць беларускую дыяспару».

Смаленскае ТБМ збіраецца дапамагаць беларусам шукаць жытло і ўладкоўвацца на працу.

«Уражвае тое, што робяць беларусы Іркуцка, — кажа спадар Краўчанка. — Спадзяюся, што на З’ездзе беларусаў свету нам удасца наладзіць кантакты. Падаецца, што іркуцкія беларусы — самыя актыўныя ў свеце. У СМІ, дарэчы, тыдні з два таму з’явілася інфармацыя пра нейкую беларускую арганізацыю ў Смаленску, аднак мы не можам знайсці людзей, чые прозвішчы ўказаныя ў артыкуле».

Галоўным кірункам дзейнасці смаленскага ТБМ застанецца арганізацыя канцэртаў беларускіх выканаўцаў. «Яшчэ такога не было, каб на канцэрце беларускага гурта ў Смаленску не прагучала б некалькі песняў на роднай мове».

Юрась Ускоў