Быць прадстаўніком маленькай нацыянальнай дыяспары заўсёды няпроста. Якое становішча займаюць сёння беларусы, напрыклад, у Латвіі? На гэтую тэму карэспандэнт TUT.BY пагутарыў з польскім навукоўцам, які прысвяціў сваё жыццё даследаванню беларусаў, якія жывуць за межамі нашай краіны. У ролі эксперта выступіў Міраслаў Янковяк, доктар філасофіі, супрацоўнік Інстытута славістыкі Польскай акадэміі навук. Гутарка з ім прайшла на Другім міжнародным кангрэсе даследчыкаў Беларусі, дзе ён чытаў даклад на тэму "Беларуская меншасць у сучаснай Латгаліі".
- Міраслаў, у якой канкрэтна вобласці ляжаць вашы навуковыя інтарэсы?
- Мяне цікавяць у першую чаргу беларусы, якія пражываюць за мяжой. Яшчэ беларуская мова і беларуская самасвядомасць, трошкі гісторыя і культура. А калі акрэсліць дакладней - то гэта беларусы ў Прыбалтыцы і Калінінградскай вобласці. Тут знаходзіцца мая вобласць даследаванняў.
- З чым звязаны такі прафесійны інтарэс?
- У сярэдняй школе мне былі цікавыя ўсе народы, якія насяляюць тэрыторыю былой Рэчы Паспалітай: іх гісторыя, культура. Мне заўсёды хацелася вывучыць усё, што тычыцца гэтай велізарнай тэрыторыі, якая доўжыцца ад мора да мора. У мяне ёсць мара: вывучыць усе мовы, на якіх размаўляюць цяпер усе народы Рэчы Паспалітай!
На гэтую цікавасць вельмі моцна паўплываў мой дзед, які нарадзіўся на Палессі. Ён мне шмат добрага пра яго распавядаў, калі я быў яшчэ школьнікам. Хоць сам ён паляк і я таксама. Рэч у тым, што калі мой дзядуля быў яшчэ маленькім, яго сям'я адправілася туды ў пошуках працы. І там ён рос у асяроддзі беларусаў і ўкраінцаў. Потым, калі ўвосень 1939 г. пачалася вайна, яго забралі ў войска. І з тых часоў ён памятае беларусаў як людзей, якія вельмі дапамагалі яму. Была сітуацыя, калі яму трэба было перамяшчацца паміж атрадамі, адыходзячы ад войскаў Чырвонай Арміі. І яму палешукі тады не адзін раз вельмі дапамаглі: напаілі, накармілі. Так што з тых часоў у яго захаваліся вельмі добрыя ўспаміны пра беларусаў. І з яго апавяданняў нарадзілася мая зацікаўленасць гэтай тэрыторыяй. Паступаючы ва універсітэт, я доўга выбіраў, куды падаваць дакументы - на кафедру ўкраіністыкі або беларусістыкі? У выніку вырашыў паступаць на беларусістыку.
- Як блізка вы падабраліся да ажыццяўлення сваёй мары?
- Польская мова - мая родная, беларускую ведаю, рускую ведаю, па-ўкраінску ўсё разумею, латышскую вывучыў, цяпер засталося вывучыць літоўскую і эстонскую.
- Калі дакрануцца да тэмы вашага дакладу, колькі цяпер пражывае беларусаў у Латвіі?
- Больш за ўсё беларусаў у Латвіі пражывала ў 1989 г. Іх там было тады амаль 120 тысяч. Цяпер іх нашмат менш. Апошні перапіс 2011 г. паказаў лічбу 70.000 з хвосцікам. Частка з іх вярнулася ў Беларусь, частка запісалася, да прыкладу, палякамі або рускімі. Але найлепшым часам для беларусаў быў усё ж міжваенны перыяд. Часовы прамежак паміж Першай і Другой сусветнымі войнамі. Вядомы латвійскі народны паэт Яніс Райніс быў тады міністрам адукацыі, і ён вельмі сябраваў з Кастусём Езавітавым, які быў тады свайго роду лідарам беларускай нацыянальнай дыяспары ў Латвіі. І дзякуючы гэтай дружбе беларусы змаглі адкрыць 40 школ, 4 гімназіі, тэатр, беларускае выдавецтва, мноства розных арганізацый. Гэта быў вельмі добры момант для развіцця беларускасці ў Латвіі. Цяпер крыху горш. Грошай няма, з латвійскага боку вялікай падтрымкі няма, з беларускага боку таксама вялікай падтрымкі няма. Таму беларуская меншасць у гэтай краіне працягвае змяншацца.
Працяг чытайце на tut.by
