У Польшчы беларускую мову вывучаюць у некалькіх універсітэтах, а таксама ёсць два беларускія ліцэі. А колькі беларускае мовы ў адукацыі Беларусі ды як улады ў Менску ставяцца да мовы беларускіх палякаў?
Амаль паўсотні навукоўцаў з Беларусі і Польшчы зʼехаліся ў Варшаву каб святкаваць 60-годдзе ўтварэння кафедры беларусістыкі Варшаўскага ўніверсітэту. З гэтай нагоды кафедра арганізавала міжнародную канферэнцыю, прысвечаную польска-беларускім літаратурным, моўным і культурным сувязям.
«Калі гаварыць пра кафедру беларусістыкі, то тут пераважна моладзь з цэнтральнай Польшчы, гэта таксама варшаўская моладзь. Яны пачынаюць у нас вывучаць беларускую мову. Беларусь павінна разумець наколькі гэта важна, бо яны зʼяўляюцца потым амбасадарамі Беларусі ў Польшчы, – гаворыць прафесар Ніна Баршчэўская, кіраўнік кафедры беларусістыкі ў Варшаўскім універсітэце. – Хацелася б таксама каб у Беларусі ствараліся ўмовы, якія б заахвочвалі польскіх студэнтаў да паступлення на беларусістыку».
Сёлета на першы курс беларусістыкі Варшаўскага ўніверсітэту паступіла 47 студэнтаў. Акрамя Варшавы, беларускую мову і літаратуру вучаць між іншым ва ўніверсітэтах Польшчы: Беластоку, Аполі і Любліне.
Але прыязджаючы ў Беларусь польскія беларусісты часта расчароўваюцца, таму што не чуюць мовы якую вучаць. Адкуль ёй узяцца, калі ў Беларусі амаль не засталося беларускамоўных школаў і дзіцячых садкоў?
Няма ніводнага беларускамоўнага ўніверсітэту. Улады звольнілі з ВНУ дзясяткі выкладчыкаў. Сярод іх прафесар Алесь Астроўскі
«Практычна ўсе выкладчыкі, які ў 90-я гады пачалі выкладаць ва ўніверсітэтах Горадні на беларускай мове, былі павыкіданыя з ВНУ, – гаворыць былы выкладчык Гарадзенскага медычнага ўніверсітэту. – Цягам 3-4 гадоў улады звольнілі каля 15-20 выкладчыкаў. Вялікія праблемы ўзнікаюць у тых бацькоў, якія нягледзячы на ўсе гэтыя неспрыяльныя абставіны жадаюць каб іх дзеці навучаліся па-беларуску».
Беларусы ў Польшчы, якіх паводле афіцыйных дадзеных усяго каля 47 тысячаў, праблемаў з доступам да роднай мовы ня маюць. Вялікая частка нашых суродзічаў жыве ў гайнаўскім павеце дзе ўжо 40 гадоў працуе беларуская сярэдняя школа. Беларускі ліцэй ёсць таксама ў суседнім Бельску Падляскім.
Польская ж меншасць у Беларусі мае меншыя магчымасці вучыцца на сваёй мове. Паводле апошняга перапісу ў нашай краіне 300 тыс. палякаў. І толькі дзве польскія школы.
«Не можа задавальняць тое, што з 300 тыс. палякаў у Беларусі польскую мову вывучае толькі 13 тыс. Варта адзначыць няма рэпрэсіяў супраць польскай меншасці, якія былі ў 2006, 7, 8 і 9 гадах, але гэта не значыць што ўлады Беларусі нас раптам пакахалі. Сёння назіраем тэндэнцыю калі ўлады хочуць пазбыцца польскай мовы ў школах, змяншаецца колькасць гадзінаў навучання польскай мовы. Ідзе ціхае запужванне настаўнікаў. А гэта азначае, што ўсе жыхары Беларусі, незалежна ад нацыянальнасці сталіся ахвярамі русіфікацыі», – падкрэслівае Анджэліка Борыс, старшыня галоўнай рады Саюзу палякаў на Беларусі.
Кіраўнік Інстытуту мовазнаўства Нацыянальнай Акадэміі Навук Беларусі падказвае рашэнне праблемы. Паводле прафесара Ігара Капылова, пачынаць трэба з дзіцячага садка, каб ішоў натуральны працэс. «Цяжка ламаць чалавека, калі яму за сорак. Мова – гэта вельмі тонкая матэрыя, гэта не проста штамп, а душа народа і за гэтым стаіць вельмі глыбокі сэнс. Таксама трэба стымул для маладога чалавека. Сёння пасля цэнтралізаванага тэставання мова становіцца незапатрабаваная. Чаму б не адкрыць у ВНУ беларускамоўныя групы ці курсы і паступова эвалюцыйным шляхам працягваць працэс навучання беларускай мовы? »
Руслан Шошын, “Rzeczpospolita”, belsat.eu
