Вечарам 1 верасня ў Мінску, у Беларускім дзяржаўным музеі гісторыі Вялікай Айчыннай вайны адкрылася выстава «Беларусы ў II Польскім корпусе. Невядомыя старонкі Другой сусветнай вайны».
У экспазіцыі прадстаўлены гісторыі нашых землякоў – ураджэнцаў Заходняй Беларусі, якія 77 гадоў таму – 1 верасня 1939 года сустрэлі Другую сусветную вайну ў Войску Польскім, затым апынуліся спачатку ў савецкім палоне, потым у ГУЛАГУ і, урэшце, у II Польскім корпусе генерал-лейтэнанта Уладзіслава Андэрса.
Дачка Уладзіслава Андэрса, сенатарка, упаўнаважаная ў пытаннях міжнароднага дыялогу канцылярыі старшыні Рады міністраў Польшчы Ганна Марыя Андэрс
Як адзначыла на адкрыцці выставы дачка камандзіра корпуса, сенатарка, упаўнаважаная ў пытаннях міжнароднага дыялогу канцылярыі старшыні Рады міністраў Польшчы Ганна Марыя Андэрс, менавіта армія Андэрса стала месцам паратунку, новым домам і новай сям’ёй для палонных жаўнераў і афіцэраў Войска Польскага, закратаваных у савецкім ГУЛАГу.
Намеснік міністра культуры Васіль Чэрнік
Створаны ў другой палове 1941 года на Урале II Польскі корпус праз Іран, Ірак і Палесціну быў перакінуты ў Паўночную Афрыку, дзе ўвайшоў у склад брытанскіх войскаў і вызваляў Італію ў складзе 8 брытанскай арміі. У жорсткай бітве пад кляштарам Монтэ-Касіна загінулі 4199 жаўнераў і афіцэраў корпусу, у тым ліку 177 ураджэнцаў Беларусі. Сотні нашых землякоў адзначаны польскімі і брытанскім баявымі ўзнагародамі, прычым прозвішчы амаль 125 з іх вядомыя. А ўраджэнец Гродна, падпаручнік 4 танкавага палку «Скарпіёны» Лявон Федарук за гераізм у баях на ўзбярэжжы Адрыятыкі ўшанаваны вышэйшым польскім вайсковым ордэнам «Віртуці Мілітары».
Амбасадар Польшчы ў Беларусі Конрад Паўлік
У інтэрв’ю НЧ вядомы беларускі грамадскі дзеяч Уладзімер Мацкевіч распавёў пра лёсы двух сваіх дзядоў, якія змагаліся супраць нацызму ў арміі Андэрса:
Уладзімер Мацкевіч на выставе
Абодва дзяды на пачатку Другой сусветнай вайны трапілі ў савецкі палон пад Роўна на Украіне, а адтуль – у лагер ГУЛАГу ў Комі АССР. Прычым, Карп у Запарожжы збег з плену з намерам вярнуцца на Бацькаўшчыну, але яго хутка злавілі і закратавалі. Пакуль дзеда шукалі, арыштавалі і выслалі ў Казахстан усю ягоную сям’ю – жонку, дачку – маю маці, якой тады было толькі сем гадоў, і двух яе малодшых братоў – пяці і трох гадоў.
Кас’ян Мацкевіч (сядзіць у цэнтры) падчас службы ў Войску Польскім (1921 г.)
Ініцыявалі выставу амбасада Польшчы ў Беларусі і вядомы беларускі даследчык мінулага Заходняй Беларусі, кандыдат гістарычных навук Ігар Мельнікаў.
У інтэрв’ю НЧ ён адзначыў, што аснову экспазіцыі склала выстава, падрыхтаваная Радай па ахове памяці змагання і пакутніцтва Польшчы для расійскага гледача і прэзентаваная ў Пецярбурзе ў 2011 годзе. Паколькі экспазіцыя не ўтрымлівала беларускага кантэксту, амбасада Польшчы ў Беларусі вырашыла пашырыць выставу за кошт прыватных збораў беларускага гісторыка.
«Калі мой дзед, палкоўнік Савецкай Арміі Юры Бабкоў, які падчас Другой сусветнай вайны ўдзельнічаў у вызваленні Польшчы, даведаўся пра трагічны лёс і гераічны чын ураджэнцаў Беларусі – жаўнераў і афіцэраў арміі генерала Андэрса, ён прасіў мяне зрабіць усё мажлівае, каб ушанаваць памяць нашых мужных землякоў, вярнуць іхныя імёны і подзвігі ў найноўшую гісторыю Беларусі. І я, па-мажлівасці, выконваю наказ свайго дзеда», – сказаў гісторык.
Выстава з’яўляецца чарговым крокам у падрыхтоўцы доктарскай дысертацыі, над якой працуе Ігар Мельнікаў. У верасні адбудзецца прэзентацыя новай кніжкі даследчыка «Заходнебеларуская Атлантыда паміж Варшавай і Масквой», гісторык плануе выдаць фотаальбом пра беларусаў арміі Андэрса і дзве выставы пра паўсядзённае жыццё беларусаў у міжваеннай Заходняй Беларусі.