У розных гістарычных умовах перасяленне беларусаў было выклікана эканамічнымі, палітычнымі і іншымі прычынамі. Ранняя эміграцыя вызначалася найперш уцёкамі з ВКЛ незадаволеных яго палітыкай прадстаўнікоў пануючага саслоўя. У 16-17 стст. выезд за мяжу быў выкліканы ўзмацненнем эксплуатацыі сялян, нацыянальна-рэлігійнага ўціску. У 17-18 стст. у ходзе войнаў беларускія землі часта станавіліся арэнай жорсткіх бітваў, а іх жыхары масава выводзіліся ў глыб Расійскай імперыі. Тры падзелы Рэчы Паспалітай і развіццё нацыянальна-вызваленчага руху у канцы 18-19 стст. вызначалі палітычныя прычыны эміграцыі. Боязь рэпрэсій з боку царскага ўрада выштурхнула з Бацькаўшчыны тысячы ўдзельнікаў паўстанняў Т.Касцюшкі, беларускай шляхты, К.Каліноўскага, а таксама прыхільнікаў аднаўлення ВКЛ у час паходу Напалеона на Расію. Беларусы рассеяліся па свеце, некаторыя ўключыліся ў рэвалюцыйны і вызваленчы рух у Еўропе і Амерыцы, садзейнічалі развіццю культуры і навукі краін свайго пражывання.
Першая хваля масавай працоўнай міграцыі пракацілася на рубяжы 19-20стст. Да Першай сусветнай вайны па эканамічных прычынах у Расію перасялілася больш за 700 тыс., у ЗША, Канаду, Бразілію, Аргенціну, краіны Заходняй Еўропы - 500-600 тыс. чалавек. Першая сусветная вайна, Лютаўская і Кастрычніцкая рэвалюцыі, германская і польская акупацыі Беларусі выклікалі адток беларускага насельніцтва на Усход Расіі (246 тыс. бежанцаў і эвакуіраваных не вярнуліся на Радзіму), вываз ваеннапалонных у Германію, выезд больш 120 тыс. чалавек у Літву, Латвію, Эстонію, Чэхаславакію, Турцыю і інш. краіны. Працоўная эміграцыя звязана з выездам у Амерыку і Еўропу (каля 180-250 тыс. жыхароў Заходняй Беларусі). З БССР у 1926-1938 гг. у іншыя рэгіёны СССР перасялілася больш 600 тыс. чалавек (планавы набор рабочай сілы, дэпартацыі, палітычныя рэпрэсіі і інш.).
У выніку Другой сусветнай вайны амаль 1,5 млн. беларусаў эвакуіравалася на ўсход і толькі трэць з іх вярнулася ў БССР; у ліку савецкіх ваеннапалонных за мяжой апынуліся сотні тысяч беларусаў; 385 тыс. чалавек вывезена ў Германію. Да 1946 г. у СССР рэпатрыіравана 520 тыс. беларусаў. Пасля вайны беларуская дыяспара папаўнялася нязначна.
Рэгулярны прыток выхадцаў з Беларусі ў заходнія краіны выявіўся ў канцы 1980-х гадоў. З 1988 па 1999 гг. атрымалі дазвол на эміграцыю каля 143 тыс. чалавек. На 1999 г., па неафіцыйных звестках, каля 500 тыс. беларусаў пражывала ў ЗША, каля 100 тыс. - у Канадзе, дзесяткі тысяч у Аргенціне, Бразіліі, Францыі, Бельгіі, Германіі, а таксама ў новых цэнтрах беларускай дыяспары - Велікабрытаніі і Аўстраліі. Прыкладна 250-400 тыс. беларусаў Беласточчыны апынулася ў Польшчы пасля вызначэння пасляваенных дзяржаўных граніц. Пасля распаду СССР на яго абшарах апынулася большасць усіх замежных беларусаў, у Расіі іх больш 1 млн. чалавек, на Украіне больш 400 тыс., Казахстане - 110 тыс., Латвіі - амаль 100 тыс., Літве - 55 тыс., Эстоніі - 25 тыс. і г. д.
На рубяжы 20-21 стст. за межамі Беларусі пражывае каля 3,5 мільёнаў беларусаў. Духоўнай асновай нацыянальнага самавызначэння, праявай самабытнасці, адметнасці сталі створаныя ў замежжы працай і ахвярнасцю многіх беларусаў грамадскія, палітычныя, асветна-культурныя, навуковыя, рэлігійныя арганізацыі, суполкі мастакоў, нацыянальны друк і асвета, культурныя цэнтры, музеі і архівы, мастацкія калектывы, пабудаваныя храмы.
16 чэрвеня 2014 года быў прыняты Закон "Аб беларусах замежжа".
Табліца Колькасць беларусаў у замежжы.
№ |
Краіна |
Колькасць беларусаў |
Крыніца |
1. |
Аўстралія |
10.000 (на 1970-я гг.) 483 1664 |
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (БСЭ). Перапіс насельніцтва Аўстраліі 2002(?) г. (Гардзіенка Н. Беларусы ў Аўстраліі) Перапіс насельніцтва Аўстраліі 2011 г. |
2. |
Аргентына |
7 000 (на 2005 год ) |
Звесткі пасольства |
3. |
Бельгія |
2 000 |
Паводле звестак кіраўніка Беларускага цэнтра Галіны Мацюшынай |
4 |
Вялікабрытанія |
20.000 5000 |
ЭГБ Ацэнка а. Аляксандра Надсана |
5 |
ЗША |
600.000 |
Кіпель В. Беларусы ў ЗША |
6 |
Казахстан |
111.926 |
Перапіс 1999 |
7 |
Канада |
30.000 8 050 |
Паводле В. Кэя Перапіс насельніцтва Канады 2011 г. |
8 |
Літва |
42.866 |
Перапіс 2001 г. |
9 |
Латвія |
67.300 |
Звестки пасольства РБ у Латвіі на пачатак 2015 года |
10 |
Малдова |
5-6 000 |
перапіс 2004 года (па звестках пасольства РБ у Малдове) |
11 |
Польшча |
46 000 |
Перапіс 2011 г. |
12 |
Расея |
810.000 521 443 |
Перапіс 2002 Перапіс 2010 г. |
13 |
Узбекістан |
20.000 |
Па звестках пасольства РБ ва Узбекістане |
14 |
Украіна |
275.700 |
Перапіс 2001 г. |
15 |
Чэхія |
крыху больш за 4 000 (па ацэнцы МУС) |
Звесткі пасольства РБ у Чэхіі |
16 |
Эстонія |
21.363 |
Перапіс 1999 |