Гісторыя

У розных гістарычных умовах перасяленне беларусаў было выклікана эканамічнымі, палітычнымі і іншымі прычынамі. Ранняя эміграцыя вызначалася найперш уцёкамі з ВКЛ незадаволеных яго палітыкай прадстаўнікоў пануючага саслоўя. У 16-17 стст. выезд за мяжу быў выкліканы ўзмацненнем эксплуатацыі сялян, нацыянальна-рэлігійнага ўціску. У 17-18 стст. у ходзе войнаў беларускія землі часта станавіліся арэнай жорсткіх бітваў, а іх жыхары масава выводзіліся ў глыб Расійскай імперыі. Тры падзелы Рэчы Паспалітай і развіццё нацыянальна-вызваленчага руху у канцы 18-19 стст. вызначалі палітычныя прычыны эміграцыі. Боязь рэпрэсій з боку царскага ўрада выштурхнула з Бацькаўшчыны тысячы ўдзельнікаў паўстанняў Т.Касцюшкі, беларускай шляхты, К.Каліноўскага, а таксама прыхільнікаў аднаўлення ВКЛ у час паходу Напалеона на Расію. Беларусы рассеяліся па свеце, некаторыя ўключыліся ў рэвалюцыйны і вызваленчы рух у Еўропе і Амерыцы, садзейнічалі развіццю культуры і навукі краін свайго пражывання.

Першая хваля масавай працоўнай міграцыі пракацілася на рубяжы 19-20стст. Да Першай сусветнай вайны па эканамічных прычынах у Расію перасялілася больш за 700 тыс., у ЗША, Канаду, Бразілію, Аргенціну, краіны Заходняй Еўропы - 500-600 тыс. чалавек. Першая сусветная вайна, Лютаўская і Кастрычніцкая рэвалюцыі, германская і польская акупацыі Беларусі выклікалі адток беларускага насельніцтва на Усход Расіі (246 тыс. бежанцаў і эвакуіраваных не вярнуліся на Радзіму), вываз ваеннапалонных у Германію, выезд больш 120 тыс. чалавек у Літву, Латвію, Эстонію, Чэхаславакію, Турцыю і інш. краіны. Працоўная эміграцыя звязана з выездам у Амерыку і Еўропу (каля 180-250 тыс. жыхароў Заходняй Беларусі). З БССР у 1926-1938 гг. у іншыя рэгіёны СССР перасялілася больш 600 тыс. чалавек (планавы набор рабочай сілы, дэпартацыі, палітычныя рэпрэсіі і інш.).

У выніку Другой сусветнай вайны амаль 1,5 млн. беларусаў эвакуіравалася на ўсход і толькі трэць з іх вярнулася ў БССР; у ліку савецкіх ваеннапалонных за мяжой апынуліся сотні тысяч беларусаў; 385 тыс. чалавек вывезена ў Германію. Да 1946 г. у СССР рэпатрыіравана 520 тыс. беларусаў. Пасля вайны беларуская дыяспара папаўнялася нязначна.

Рэгулярны прыток выхадцаў з Беларусі ў заходнія краіны выявіўся ў канцы 1980-х гадоў. З 1988 па 1999 гг. атрымалі дазвол на эміграцыю каля 143 тыс. чалавек. На 1999 г., па неафіцыйных звестках, каля 500 тыс. беларусаў пражывала ў ЗША, каля 100 тыс. - у Канадзе, дзесяткі тысяч у Аргенціне, Бразіліі, Францыі, Бельгіі, Германіі, а таксама ў новых цэнтрах беларускай дыяспары - Велікабрытаніі і Аўстраліі. Прыкладна 250-400 тыс. беларусаў Беласточчыны апынулася ў Польшчы пасля вызначэння пасляваенных дзяржаўных граніц. Пасля распаду СССР на яго абшарах апынулася большасць усіх замежных беларусаў, у Расіі іх больш 1 млн. чалавек, на Украіне больш 400 тыс., Казахстане - 110 тыс., Латвіі - амаль 100 тыс., Літве - 55 тыс., Эстоніі - 25 тыс. і г. д.

На рубяжы 20-21 стст. за межамі Беларусі пражывае каля 3,5 мільёнаў беларусаў. Духоўнай асновай нацыянальнага самавызначэння, праявай самабытнасці, адметнасці сталі створаныя ў замежжы працай і ахвярнасцю многіх беларусаў грамадскія, палітычныя, асветна-культурныя, навуковыя, рэлігійныя арганізацыі, суполкі мастакоў, нацыянальны друк і асвета, культурныя цэнтры, музеі і архівы, мастацкія калектывы, пабудаваныя храмы.  

16 чэрвеня 2014 года быў прыняты Закон "Аб беларусах замежжа".

Табліца Колькасць беларусаў у замежжы.

Краіна

Колькасць беларусаў

Крыніца

1.

Аўстралія

10.000 (на 1970-я гг.) 483

1664

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (БСЭ). Перапіс насельніцтва Аўстраліі 2002(?) г. (Гардзіенка Н. Беларусы ў Аўстраліі)

Перапіс насельніцтва Аўстраліі 2011 г.

2.

Аргентына

7 000 (на 2005 год )

Звесткі пасольства

3.

Бельгія

2 000

Паводле звестак кіраўніка Беларускага цэнтра Галіны Мацюшынай

4

Вялікабрытанія

20.000 5000

ЭГБ Ацэнка а. Аляксандра Надсана

5

ЗША

600.000

Кіпель В. Беларусы ў ЗША

6

Казахстан

111.926

Перапіс 1999

7

Канада

30.000

8 050

Паводле В. Кэя

Перапіс насельніцтва Канады 2011 г.

8

Літва

42.866

Перапіс 2001 г.

9

Латвія

67.300

Звестки пасольства РБ у Латвіі на пачатак 2015 года

10

Малдова

5-6 000

перапіс 2004 года (па звестках пасольства РБ у Малдове)

11

Польшча

46 000

Перапіс 2011 г.

12

Расея

810.000

521 443

Перапіс 2002

Перапіс 2010 г.

13

Узбекістан

20.000

Па звестках пасольства РБ ва Узбекістане

14

Украіна

275.700

Перапіс 2001 г.

15

Чэхія

крыху больш за 4 000 (па ацэнцы МУС)

Звесткі пасольства РБ у Чэхіі

16

Эстонія

21.363

Перапіс 1999