Пра тое, як ішла ліквідацыя наступстваў аварыі на Чарнобыльскай АЭС, піша непасрэдны ўдзельнік тых падзеяў, член Саюза пісьменнікаў Расіі, прэзідэнт "Маскоўскага клуба беларусаў" Алег Кандыба.

Прайшло 30 гадоў з таго дня, калі ў ноч з 25-га на 26-е красавіка 1986 года на атамнай электрастанцыі каля невялікага ўкраінскага горада Прыпяць адбылася самая буйная радыяцыйная тэхнагенная катастрофа ў гісторыі чалавецтва. І ўся Еўропа крыла матам наш савецкі, мірны атам.

Сёння вельмі шмат размоў пра містычныя супадзенні, пра наканаванне лёсу. Страшная падзея 1986 года прымушае задумацца і паверыць у неверагоднае. Прадказанне Бібліі аб чарнобыльскай катастрофе: "10. Трэці анёл затрубіў і ўпала з неба вялікая зорка, палаючы, нібы светач, і ўпала на траціну рэк і крыніцы водаў ". "11. Імя гэтай зорцы "Палын” і траціна ўсіх водаў зрабілася палыном, і многія людзі памерлі ад водаў, таму што яны прагорклі ". Адкрыцці Іаана 8:10, 08:11. Новы запавет.

Катастрофа на Чарнобыльскай АЭС была прадказаная шмат стагоддзяў таму. У адкрыцці Іаана гаворыцца пра зорку па імені "Палын". Адна з разнавіднасцяў палыну называецца быльнёг, па-руску - чернобыльник. Ужо вельмі блізкае супадзенне, а можа і не супадзенне, рэальнасць.

Бяда прыйшла страшная. Дружны шматнацыянальны савецкі народ і, на той час, вялікая наша Дзяржава выступілі на ліквідацыю наступстваў аварыі.

Будучы ваенным і камуністам, патрыётам сваёй краіны, па распараджэнні кіраўніцтва часткі я прыбыў у Чарнобыль.

Сям'я праводзіла са слязамі, ехаў з вялікім хваляваннем, бо экстрэмальную сітуацыю знаходжання ў зоне падвышанай радыяцыі і радыеактыўнага заражэння мясцовасці па сваім псіхічным ўздзеяння на чалавека можна параўнаць з актыўнымі баявымі дзеяннямі. Праўда, радыяцыя вораг каварны і нябачны. Цягніком даехаў да Днепрапятроўска, затым у Днепрадзяржынск, Цецярэў, спадарожным транспартам да Чарнобыля. Усюды на шляху мне сустракаліся ўстрывожаныя і сумныя твары людзей. Па дарозе на Чарнобыль мая трывога расла пры выглядзе закінутых пасёлкаў, піянерскіх лагераў і плакаты "На абочыну не ўязджаць", "У лес не ўязджаць!", "Небяспечна! Радыяцыя! ".

Вельмі шакаваў адзін эпізод, які назіраў за некалькі метраў ад ўезду ў 30-ці кіламетровую зону. Ва ўкраінскім, практычна пустым сяле, каля зацягнутага поліэтыленам калодзежа з заражанай радыяцыяй вадой, на абочыне, сярод радыёактыўнага пылу, у пясочку з лапатачкай у руцэ важдаўся сімпатычны белабрысы хлопчык гадоў 5-6, прыкладна такога ж узросту, як мая дачушка. А ў прамой бачнасці ад гэтага хлопчыка на КПП 30-і кіламетровай зоны стаялі дарослыя дзядзькі ў спец вопратцы, процівагазах. Я нават заплакаў ад безвыходнасці і гэтай карціны. 87 сутак у радыеактыўным пекле.  

Па прыбыцці ў частку, якая размяшчалася ў школе-інтэрнаце г.Чарнобыля, далажыў камандзіру. Размясцілі мяне ў штабе, у былым класе хіміі. Пастрыгся практычна нагала, памыўся, пераапрануўся.

На фоне Саркафага I блока ЧАЭС (Алег Кандыба ў белай форме)

Так у жыцці атрымліваецца, што чалавек і да страху прывыкае. Гэта адбылося і з маімі суседзямі па пакоі, яны раней за мяне прыехалі і сталі губляць пільнасць да радыяцыі. Я запрасіў дазіметрыстаў у пакой, прыборы паказалі велізарную дозу радыяцыі ў пасцельных прыналежнасцях, а сетка на акне "фанілі" па-вар'яцку. Падагналі самазвал, усе выкінулі. Не зважаючы на ​​свае званні, падкасалі рукавы, усё адмылі, прывялі ў парадак. Гэтую ж працу прарабілі ў службовым кабінеце. Пачаліся трывожныя працоўныя будні. Першы працоўны дзень на станцыі прайшоў як у кашмарным сне, я нібы стаў удзельнікам здымак страшнага фантастычнага фільма. Побач са станцыяй спалены радыяцыяй "рыжы лес", вёскі адселеныя. Здзічэлыя без людзей і кінутыя хатнія жывёлы, птушкі, якія прывыклі жыць побач з чалавекам, у здзіўленні, як бы перажываючы і плачучы па-свойму, з папрокам і надзеяй глядзелі на нас. Увесь горад Прыпяць, які знаходзіцца ў 3-х км ад ЧАЭС, абнесены калючым дротам, мёртвы, у прамым сэнсе слова. Многія краіны свету працягнулі руку дапамогі, былі пастаўленыя вышынныя краны Домагі, японскія робаты (праўда.ю яны адразу выйшлі са строю), а вось наш робат "Вовочка" быў безадмоўным. Акрамя саркафага - вялізнага жалезабетоннага збудавання, які закрыў асноўную крыніцу радыяцыі (рэактарную залу) велізарная праца была праведзена па замене даху II, III, IV блокаў, будынка СВЦА і іншых збудаванняў. На некаторых аб'ектах з-за падвышанай радыяцыі працоўны дзень вымяраўся ў хвілінах, затым у сан. прапускнік адмывацца, пераапранацца. Асабліва доўга даводзілася адмываць валасы, мыеш, мыеш, а яны ўсё "звіняць" пры паднясенні прыбора дазіметрыста.

Цярплива ставіліся да ўсіх цяжкасцяў: піць, мыцца і чысціць зубы вадой з-пад крана нельга, для гэтага выкарыстоўвалі мінералку; усюды перасоўваліся з "пялёсткамі" - маскамі на твары ЛП - 200. Праўда, многія ліквідатары, праз тыдзень знаходжання ў 30-ці кіламетровай зоне не заўсёды своечасова прымалі душ, пераапраналіся; палілі, нягледзячы на ​​вялікія штрафы. Здароўя і даўгалецця ім гэта не дадало.

Асабліва трэба адзначыць высокую арганізацыю ўсіх работ, патрыятычнасьць, адказнасць удзельнікаў ліквідацыі наступстваў аварыі на ЧАЭС. Пастаўленая задача на той момант была выкананая. На тое, каб у нашы ваколіцы вярнулася жыццё, спатрэбяцца стагоддзі, а на поўны распад усіх радыеактыўных рэчываў - тысячы гадоў. ЧАЭС 1986 года - гэта бяда, якая разбурыла лёсы, жыццё, здароўе.

Пацярпелі мільёны чалавек, больш за пяць тысяч населеных пунктаў на тэрыторыі Беларусі, Расіі і Украіны. На тэрыторыі 17 еўрапейскіх краін выпалі радыеактыўныя ападкі. Большасць радыеактыўных ападкаў асела на зямлю Беларусі і 23% тэрыторыі гэтай рэспублікі, на якой пражывала каля 25% насельніцтва, з гарадамі, вёскамі, прамысловасцю, гаспадаркамі, прыроднымі багаццямі, атрымала радыеактыўнае заражэнне. У Расіі заражэнню радыяцыі падверглася тэрыторыя 1,5%, а ва Украіне - 7%.

Захворванне на рак шчытападобнай залозы сярод дзяцей узрасло амаль у 40 разоў, сярод дарослых - у 2,5-7 разоў. Аварыя мела таксама складаны сацыяльна-псіхалагічны эфект: з-за перасялення і пагаршэння здароўя многія пацярпелыя былі вымушаныя памяняць звыклы лад жыцця і змяніць працу. Адаптацыя да новых умоў жыцця праходзіла для іх хваравіта. Тады, спалохаўшыся, чалавецтва нейкі час хвалявалася і недаверліва адносілася да АЭС. Час прытупіў пільнасць, МАГАТЭ ператварылася ў звычайную пратакольную арганізацыю. Дробныя «непаразуменні» на АЭС заставаліся без асаблівай увагі. Мір і дабрабыт вельмі далікатныя. У пачатку сакавіка 2011 года чалавецтва скаланулася. Стыхія ў Японіі забрала тысячы жыццяў і прывяла да аварыі на АЭС Фукусіма. Абстаноўка сёння страшнейшая за Чарнобыльскую. Пры павярхоўнай ацэнцы сітуацыі зразумела, што нават у дысцыплінаванай Японіі спрацаваў безадказны варыянт праектавання і будаўніцтва атамнага монстра - "на авось".

Схіляем галовы перад мужнасцю народа Японіі, які захаваў чалавечнасць у нечалавечых умовах.

Молім Бога аб тым, каб паспяхова і як мага хутчэй скончылася сітуацыя на АЭС у Фукусіма. Услед за простай, душэўнай чалавечай спагадай да трагедыі на АЭС у Японіі, павінны прыйсці найстражэйшыя патрабаванні да бяспекі пры будаўніцтве АЭС.

Прагнасць, карупцыя, бяздушнасць і безадказнасць могуць ператварыць Зямлю ў "могільнік".

Дай Бог, каб радыёактыўная бяда не паўтарылася. Алег Кандыба - старшыня грамадскага Савета Бутырскага раёна Масквы, удзельнік ліквідацыі наступстваў аварыі на ЧАЭС, ветэран ФСБ, член Саюза пісьменнікаў Расіі, прэзідэнт "Маскоўскага клуба беларусаў", галоўны рэдактар ​​газеты "Сябры", старшыня Савета РГА "Добрыя суседзі".