(1907-1979)

Рыгор Крушына (сапраўднае імя Рыгор Казак) - паэт, празаік, крытык. Як празаік выступаў пад псеўданімам Кастусь Рамановіч.

Нарадзіўся ў 1907 г. у Вільні. Паходзіць з сям'і паштовага служачага, дзяцінства праходзіла ў Вільні і на Случчыне (в. Еўлічы). Скончыў Мінскі Белпедтэхнікум, дзе пачаў пісаць і друкаваць вершы, стаў членам "Маладняка", скончыў Маскоўскі інстытут кінематаграфіі. Да вайны выдаў зборнікі вершаў: "Разгон" (у сааўтарстве), "Паэзія чырвонаармейца", падрыхтаваў трэці - "Шкумат пачуцця". Для ранняга перыяду творчасці Р.Крушыны характэрна, што ён, як і іншыя савецкія пісьменнікі, пісаў вершы на дазволеныя ідэалагічнай цэнзурай тэмы, з адпаведным пафасам, і сёння яны ўспрымаюцца як звычайная даніна часу. У гады вайны жыў у Мінску, друкаваўся ў "Беларускай газэце", "Беларускім работніку", "Раніцы". З 1944 г. - на выгнанні, жыў у Германіі, а потым у ЗША.

Апынуўшыся ў вольным свеце, Р.Крушына вырываецца праз догмы савецкай літаратуры 30-40-х гг. на шырокі прастор свабоднага мастацтва, дзе нязмушана гучалі самыя разнастайныя матывы. За 30 гадоў актыўна-творчай працы на эміграцыі Р.Крушна выдаў сем паэтычных зборнікаў ("Лебедзь чорная", "Выбраныя творы", "Вячорная лірыка", "Хвіліна роздуму", "Вясна ўвосень", "Дарогі", "Сны і мары"), напісаў шэсць цікавых, высокамастацкіх і змястоўных паэм ("Пэрсыдская легенда", "Песня песняў Саламона", "Эротава іскрынка", "Кантата самотных", "Паэма пра вусны", "На руінах пачуццяў", займаўся форматворчасцю, упершыню ўвёў у беларускую літаратуру такія віды верша як паліндром, туюг, газэлі, канцона, японскія танкі, пісаў санеты, трыялеты, рандо, актавы, тэрцыны, працягваючы пачатае М.Багдановічам, У.Дубоўкам, Я.Пушчам. Друкаваўся ў многіх эмігранцкіх выданнях. Як празаік Р.Крушына напісаў апавяданне "Чорныя Дразды", успаміны "Вогнішча", "Пагібель праз жарты", нарысы "Шумавінне", "Паэзія геолагаў" (пра лёсы рэпрасаваных беларускіх аўтараў), крытычныя артыкулы "Барыс Мікуліч", "Сымон Будны", "Паўлюк Шукайла". У 50-60-я гг. працаваў на радыёстанцыі "Свабода" ў Мюнхене, займаўся грамадскай і рэдактарскай дзейнасцю, быў адным з заснавальнікаў Беларускага інстытуту навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку (1951), з'яўляўся адзіным прадстаўніком ад беларускай пісьменніцкай эміграцыі ў Міжнародным Пэн-клубе.

Індывідуальна-творчае развіццё Р.Крушыны як паэта, змест і эстэтычны лад яго вершаў змяняліся па меры асэнсавання аўтарам жыцця ў вольным свеце, набыцця сапраўднай свабоды слова. У многіх паэтычных зборніках Р.Крушыны паўстае вобраз выгнанца - ужо вольнага паэта, але з параненым сэрцам. I ўсюды, дзе б ён ні быў, у якія б краіны ні прыводзіў яго вандроўніцкі лёс, у душы паэта дамінавала балючае. Эміграцыя, з аднаго боку, зняла покрыў забароненасці на слова, з другога - напоўніла сэрца такім смуткам і тугою па родных, пакінутых, што нельга было не выказаць гэта ў шматлікіх вершах, якія выліваліся з душы вольна і нязмушана. Адкрыліся новыя тэматычныя гарызонты. Выказаў тугу па назаўсёды пакінутай Радзіме, па тым, што тысячы беларусаў, параскіданыя па ўсім свеце, не маюць змогі падняцца і паляцець у родны край.

Р.Крушына абвясціў прынцып вольнага ад палітыкі і ўладаў мастацтва. Вызначаючы сваё паэтычнае "я", ён разумеў мастацтва слова як споведзь, у якой раскрываецца душа мастака, са шчырай любоўю пісаў пра Бацькаўшчыну, якая здалёк паўставала ў арэоле святасці і пакутніцтва, узнёслым паэтычным словам уславіў жаночую прыгажосць і каханне, хараство многіх краін свету, у якіх пабываў, і ўсё гэта красавала, славілася выдатнай, мілагучнай беларускай мовай. Скразны матыў Бацькаўшчыны прасочваецца ва ўсіх яго паэтычных цыклах. Ён спадзяваўся, што яго ўспомняць на далёкай Радзіме.

Рыгор Крушына памёр у 1979 г. у Саўт-Рыверы (штат Нью-Джэрсі, ЗША).

Лідзія Савік