У Нью-Ёрку, у беларускім цэнтры на Атлантык Авеню 401, 12 ліпеня адбылася прэзентацыя кнігі Юлі Андрусішын «Забыццю не адданае», якая выйшла ў Беларусі. Сваімі ўражаннямі ад прэзентацыі дзеліцца яе ўдзельніца Ганна Сурмач.

На пачатку прэзентацыі ў сваім уступным слове аўтарка падзялілася развагамі пра тое, чаму і для каго напісала кнігу, што яшчэ засталося не дапісанае.

Далей прамаўляла Валянціна Трыгубовіч — рэдактарка кнігі, якая высока ацаніла значнасць выдання, асабліва ў тым аспекце, што гэта адна з нямногіх кніг успамінаў, напісаных жанчынамі. Жанчыны больш эмацыйна ўспрымаюць падзеі і апісваюць іх з большай дакладнасцю, асабліва побытавыя рэчы, якія вельмі важна захаваць для гісторыі.

У гэтым кантэксце думку падтрымаў і Зянон Пазьняк, які гаварыў пра тое, што вельмі важна дакладна апісваць рэальнае жыццё свайго часу, а не толькі выбітныя падзеі і гераічныя ўчынкі. Ён таксама звярнуў увагу і на яшчэ адну повязь роду сп-ні Юлі праз Луцкевічаў з пісьменніцаю Зоськаю Верас (Людвікаю Сівіцкай), на дачцы якой Галіне быў жанаты Лявон Луцкевіч.

Аўтарка гэтых радкоў выказала сваю асабістую радасць з таго, што можа сёння трымаць кнігу у руках, бо ад самага пачатку была прысутная пры яе нараджэнні — ад ідэі напісання і да сумеснага з Юляю абмеркавання зместу, высока ацаніла значнасць выдання з пункту гледжання гісторыі і выказала падзяку сп-ні Юлі за гэтую важкую працу. Таксама я звярнула ўвагу прысутных на выставу, якая была падрыхтавана да прэзентацыі, дзе прадстаўлена творчасць спні Юлі як мастачкі-вышывальшчыцы. Шмат гадоў яна займалася мастацкаю вышыўкаю, і яе вырабы ёсць амаль у кожным беларукім доме.

Сяргей Капытка — прадстаўнік новай беларускай эміграцыі ў Амерыцы нагадаў, што сп-ня Юля шмат дапамагала новым эмігрантам на пачатку жыцця ў новым месцы. Яе гасцінная хата заўсёды была адчыненая для новых людзей. Асабліва падкрэсліў значнасць для гуртавання новай эміграцыі паездак ў «Родны кут» — пабудаваны сям’ёй Андрусішыных беларускі асяродак у гарах, дзе заўсёды было ўтульна пасядзець ля вогнішча, пагаманіць, паспяваць. Мала хто са старэйшай і новай эміграцыі не пабываў у «Родным куце». Гэта такая памятная беларуская мясціна, якую трэба захаваць.

Адметнасцю прэзентацыі і сюрпрызам для ўсіх была прысутнасць за сталом побач з аўтаркаю і яе гасцей, што адмыслова прыехалі на свята. З Вільні разам з 15-гадовым сынам Янкам прыляцела Алеся Луцкевіч, дачка Юркі Луцкевіча і ўнучка Антона Луцкевіча. Яна таксама ўзяла слова і на мілагучнай беларускай мове выказала свае пачуцці і падзялілася ўспамінамі пра бацьку. Сястра сп-ні Юлі па бацьку Вольга Пішкова прыехала з расійскага Іжэўску, дзе цяпер жыве. Яна займаецца справаю ўшанавання памяці Песлякаў, у Сібіры мясцовыя краязнаўцы знайшлі іх сядзібу і аднаўляюць яе. Абедзве госці згадваюцца аўтаркаю ў кнізе і сваёй прысутнасцю як бы ажывілі яе старонкі.

Сп-ня Юля ўзяла з сабою на прэзентацыю і дзясятак кніг, якія хутка былі набытыя прысутнымі з аўтографам аўтаркі для кожнага асабіста. У залі прысутнічала значная колькасць моладзі, якая з асаблівай цікавасцю слухала выступы і адкрывала для сябе невядомыя старонкі нацыянальнай гісторыі. Сустрэча аўтаркі з чытачамі адбывалася ў цёплай сяброўскай атмасферы, людзі доўга не разыходзіліся і бавілі час у размовах і ўспамінах. Выказваліся пажаданні, каб больш такіх мемуарных кніг пісалася і друкавалася, бо яны даюць праўдзівую інфармацыю пра мінулае і перадаюць непаўторны дух часу.

***

Юля Андрусішын вядомая сярод беларускай эміграцыі ў Амерыцы як актыўная ўдзельніца беларускага грамадскага жыцця. Яна належыць да паваеннай хвалі эміграцыі, нарадзілася і дзіцячыя гады правяла ў Мінску, 12-гадоваю дзяўчынкаю з сям’ёю выехала на Захад улетку 1944 года. Жыла ў лагерах ДП у Нямеччыне, вучылася там у Беларускай гімназіі імя Янкі Купалы. Потым разам з роднымі пераехала ў Амерыку, асталяваліся ў Нью-Ёрку. Там яна выйшла замуж за ўкраінца Паўла Андрусішына і нарадзіла двух сыноў — Юрку і Багдана.

На першы погляд — звычайны эміграцыйны лёс паваенных выгнанцаў з Беларусі. Аднак лёс сп-ні Юлі мае сваю непаўторную асаблівасць. Каранямі свайго паходжання яна звязаная з вядомымі ў гісторыі Беларусі родамі. Найперш пра іх кніга аўтаркі — пра сем’і, якія аказаліся звязанымі між сабою і далі жыццё новым пакаленням. Дзякуючы сваім караням сп-ня Юля сталася адданай, непахіснай патрыёткаю Бацькаўшчыны.

Па маці Яніне Каханоўскай сп-ня Юля належыць да роду братоў Івана і Антона Луцкевічаў — пачынальнікаў і актыўных дзеячаў новага беларускага Адраджэння. Іх родная сястра Эмілія, якая выйшла замуж за прадстаўніка вядомага роду Шабуняў — гэта тая самая баба Міля, пра якую аўтарка так шмат з любоўю згадвае на старонках кнігі.

Другая бабуля — Вольга, нашчадак роду Песлякаў. Ейны продак Алоіз Песляк, народжаны ў Троцкім павеце на Віленшчыне ў сям’і, прыналежнай да старадаўняга літоўскага роду, быў сябрам Тамаша Зана і Яна Чачота, пацярпеў ад пераследу царскіх уладаў у вельмі маладым веку і быў высланы ў кайданах у Сібір. Так і застаўся ў Расіі, але некаторыя ягоныя нашчадкі, у тым ліку і бацька сп-ні Юлі — Вадзім Каралёў, вярнуліся на Бацькаўшчыну.

Пра розныя адгалінаванні свайго радаводу сп-ня Юля распавядае з дакладнай падрабязнасцю, бачна, што яна рупліва збірала звесткі пра ўсіх, занатоўвала іх, хаця ніколі раней не думала, што напіша кнігу. Але прыйшоў час і разам з ім асэнсаванне патрэбы занатаваць гэта ў кнізе і такім чынам не аддаць забыццю. Як летапісец сваёй сям’і, яна выканала гэтую ролю адказна і сумленна.

Юля Андрусішын распавядае і пра свой уласны лёс, пра дзіцячыя ўражанні, што засталіся ў памяці пра даваенны Мінск, пра ваенныя гады і акупацыю, пра тое, як выглядала вайна вачыма дзіцяці, пра той драматычны падзел, які прынесла вайна ў ейную сям’ю, расцярушаную па свеце.

У кнізе шмат цікавых і каштоўных для гісторыі фотаздымкаў. Здабыла іх сп. Юля не ў нейкіх архіўных установах, але ва ўласных сямейных зборах. У тыя драматычныя дні ліпеня 1944 года, калі трэба было спешна пакідаць Мінск, дарослыя рыхтаваліся ў дарогу, бралі патрэбныя побытавыя рэчы, а 12-гадовая Юля выцягнула з шуфлядаў сямейныя фотаальбомы, выняла з іх усе здымкі, склала ў сумку і падалася ў дарогу, захапіўшы яшчэ свайго коціка. Можна толькі здзіўляцца глыбіні дзіцячага розуму, які здолеў так асэнсаваць сапраўдныя каштоўнасці ў такой драматычнай сітуацыі, калі трэба было хутка і назаўсёды пакідаць родны дом. Так з гэтай сумачкаю і прайшла яна праз усе выпрабаванні, пераезды і пераходы па дарогах вайны і пасляваеннай разрухі. А потым прывезла іх параплавам у Амерыку, таму і мае цяпер гэты найкаштоўны сямейны архіў, якім падзялілася з чытачамі кнігі.